Koncepcja Muzeum - Miejsca Pamięci autorstwa Marcina Urbanka, Łukasza Mieszkowskiego, Piotra Michalewicza z Warszawy będzie realizowana na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze (Lubelskie) - poinformował wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Żuchowski.
Żuchowski zaprezentował projekt nowego miejsca pamięci w poniedziałek podczas obchodów 70. rocznicy wybuchu zbrojnego buntu w obozie w Sobiborze. "Projekt sobiborski jest o tyle istotny, że po raz pierwszy po II wojnie światowej w gronie tych państw, których obywatele ginęli w Holokauście, dyskutowaliśmy jak to materialnie upamiętnić, co uczynić, aby pamięć pozostała i nigdy to się nie powtórzyło" - powiedział Żuchowski.
Wybrany projekt zdobył pierwszą nagrodę w konkursie na najlepszą koncepcję miejsca pamięci w Sobiborze, który rozstrzygnięto w lipcu. Został doceniony za lapidarność, prostotę i głęboką filozoficzną refleksję.
Za odważną decyzję architektów jury uznało sposób wytyczenia przez nich alei śmierci (nazywanej też z niemieckiego Himmelstrasse, czyli drogą do nieba)
, którą Żydzi byli prowadzeni do miejsca ich kaźni. Drogę tę będzie osłaniać betonowa ściana niedopuszczająca widzów do wejścia, co odwołuje się do mistycznego znaczenia tej drogi do niedostępnego świata zmarłych. Zgodnie z projektem ograniczony ma być także dostęp do masowych grobów. Polana, gdzie są pochowane ofiary, ma być przykryta białym żwirem i otoczona murem uniemożliwiającym wejście na nią. Jedyny kontakt wzrokowy będzie możliwy przez liczącą 23 centymetry szczelinę w murze (w Kabale, judaistycznej nauce, liczba 23 oznacza śmierć).
Konkurs na projekt miejsca pamięci w Sobiborze ogłosili w styczniu wiceminister Żuchowski wraz z Władysławem Bartoszewskim, pełnomocnikiem premiera ds. dialogu międzynarodowego. Wpłynęły 63 prace architektów z Polski i zagranicy. Wszystkie te projekty można oglądać do 21 października na wystawie we Wschodnim Innowacyjnym Centrum Architektury Politechniki Lubelskiej w Lublinie.
Obóz zagłady "SS - Sonderkommando Sobibór" powstał w 1942 r. w ramach "Akcji Reinhardt", której celem była zagłada ludności żydowskiej. Na jego miejsce wybrano obszar położony wśród bagien i lasów, w pobliżu linii kolejowej Włodawa-Chełm, oddalony około 4 km od wsi Sobibór. Liczba wszystkich ofiar obozu zagłady w Sobiborze nie jest znana. Szacuje się, że od marca 1942 r. do października 1943 r. Niemcy wymordowali co najmniej 250 tys. Żydów pochodzących głównie z Polski, ale również z Holandii, Czech, Słowacji, okupowanych terenów Związku Sowieckiego, Niemiec i Francji, a także ok. tysiąca Polaków.
14 października 1943 r. w obozie wybuchł zbrojny bunt. Ponad 360 więźniów podjęło próbę ucieczki, ale ostatecznie tylko 42 uciekinierom udało się dożyć do końca wojny. Pod koniec 1943 r. hitlerowcy zniszczyli obóz i zasadzili las. W 1993 r. utworzono tam niewielkie muzeum.
Starania o upamiętnienie tego miejsca trwały wiele lat. Projekt utworzenia nowego Muzeum - Miejsca Pamięci to wspólna inicjatywa Polski, Holandii, Izraela i Słowacji. Przedstawiciele tych państw podpisali w 2008 r Memorandum of Understanding, w którym określono warunki współpracy. Powołany został też Międzynarodowy Komitet Sterujący, któremu przewodniczy wiceminister Żuchowski. Realizatorem projektu i operatorem środków przekazanych przez zagranicznych partnerów jest Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie.
"Sukces tego projektu to także wytyczne drogi na przyszłość. Tylko i wyłącznie wtedy, kiedy narody tych państw, których obywatele ginęli w Holokauście, poczują się zobowiązane, by wspólnie upamiętniać te miejsca, przestaniemy słyszeć rzeczy które nie są prawdziwe i sprostamy zadaniu" - powiedział Żuchowski.
"Nam Polakom, narodowi, który nie decydował o tym, że na terenie obecnej Rzeczypospolitej zbudowano te straszne obozy, w których w sposób przemysłowy zabijano ludzi, nam Polakom przypada szczególna rola, byśmy tę pamięć pielęgnowali, ale w pielęgnowaniu tej pamięci nie możemy pozostać sami" - dodał.
Merytoryczny i finansowy udział w projekcie utworzenia Miejsca pamięci w Sobiborze zadeklarowały jak dotąd cztery kraje, będące sygnatariuszami z 28 lutego 2011 roku: Rzeczpospolita Polska, Królestwo Niderlandów, Państwo Izrael i Republika Słowacka.(PAP)
ren/ abe/
