Usprawnienie nadzoru służbowego w prokuraturze, a także rozważenie wprowadzenia "częściowej specjalizacji" prokuratorów w zajmowaniu się określonymi typami przestępstw - to niektóre wnioski projektu raportu komisji śledczej ds. Olewnika odnośnie działania prokuratury.
Wnioski, na razie o roboczym charakterze, zawarte są w liczącym ponad 160 stron projekcie końcowego sprawozdania z prac komisji śledczej badającej okoliczności sprawy zaginięcia i zabójstwa Krzysztofa Olewnika. Poszczególne fragmenty raportu zawierają oceny działań prokuratur, policji oraz Służby Więziennej w tej sprawie.
Komisja w projekcie raportu odniosła się do nieprawidłowości popełnionych przez prokuratury w postępowaniach dotyczących uprowadzenia i zabójstwa Olewnika prowadzonych przez Prokuraturę Rejonową w Sierpcu (październik 2001 - październik 2002), Prokuraturę Okręgową w Warszawie (listopad 2002 - maj 2006) i Prokuraturę Okręgową w Olsztynie (maj 2006 - maj 2008). W projekcie wskazano m.in. na następujące błędy:
- na etapie prokuratury rejonowej - brak aktywności i inicjatywy śledczej wynikającej z braku doświadczenia i przygotowania merytorycznego; naruszenie zasady obiektywizmu, bo czynności operacyjno-rozpoznawcze oraz dochodzeniowo-śledcze w sprawie wykonywali uczestnicy imprezy zorganizowanej w domu Olewnika bezpośrednio przed jego uprowadzeniem oraz brak współpracy z pokrzywdzonymi i przyjęcie jako dominującej wersji o samouprowadzeniu;
- na etapie warszawskiej prokuratury okręgowej - brak nadzoru nad zabezpieczenia przekazania okupu przez rodzinę uprowadzonego w lipcu 2003 r., półroczne opóźnienie przy wystąpieniu o numery kart magnetycznych, z których realizowano połączenia z rodziną uprowadzonego, utrata akt sprawy, które zaginęły po kradzieży w czerwcu 2004 r. policyjnego samochodu, w którego bagażniku się znajdowały;
- na etapie olsztyńskiej prokuratury okręgowej - brak weryfikacji dowodów osobowych i rzeczowych, a także uchybienia w zakresie zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa m.in. miejsca uprowadzenia, przetrzymywania i ukrycia ciała ofiary, a także pierwszej sekcji zwłok.
Dlatego w projekcie zaproponowano zmiany organizacyjne i legislacyjne, które miałyby - według autorów projektu - usprawnić działania prokuratury szczególnie w przypadkach śledztw dotyczących porwań.
Według projektu polepszyć należy zasady nadzoru służbowego w prokuraturze. "Praktyka pokazuje, że w imię tzw. solidarności zawodowej nie ma odpowiedniej reakcji bezpośrednich przełożonych na nieprawidłowości stwierdzone w ramach tzw. nadzoru, który w żadnej mierze nie może sprowadzać się do żądania informacji, ale przede wszystkim powinien mieć charakter konsultacyjny" - głosi tekst dokumentu. Projekt zastrzega jednocześnie, że "nadzór taki powinien mieć absolutnie charakter konsultacyjny z poszanowaniem niezależności prokuratorskiej".
Ponadto w projekcie raportu odnośnie prokuratury proponuje się:
- wyodrębnienie organizacyjne i bezpośrednie podporządkowanie prokuratorowi generalnemu pionu zwalczania przestępczości zorganizowanej tzw. pezetów. Byłby to powrót struktury obowiązującej do kwietnia 2009 r. Wtedy wydziały te wróciły do struktur prokuratur apelacyjnych. Wcześniej przez ponad półtora roku funkcjonowały w ramach ówczesnej Prokuratury Krajowej, gdzie zostały przeniesione przez ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę. "Pozytywnym efektem tej zmiany byłoby zdecydowane usprawnienie procesu decyzyjnego poprzez zmniejszenie liczby prokuratorów przełożonych mogących wpływać na decyzję prokuratora prowadzącego śledztwo. Tym samym byłoby faktycznym wzmocnieniem jego niezależności" - wskazano w projekcie.
- doprowadzenie do częściowej specjalizacji prokuratorów w zakresie zwalczania niektórych najpoważniejszych typów przestępstw. Według projektu do przestępstw wymagających szczególnego przygotowania profesjonalnego można zaliczyć na przykład sprawy komunikacyjne lub dotyczące zgwałceń (w prokuraturach rejonowych), zabójstwa lub sprawy gospodarcze (w prokuraturach okręgowych) oraz produkcję i handel narkotykami lub uprowadzenia dla okupu (w prokuraturach apelacyjnych). "W realiach sprawy uprowadzenia Olewnika w zasadzie nigdy, a już w szczególności w pierwszych latach śledztwa, nie trafiła ona w ręce prokuratora wyspecjalizowanego w tego typu zdarzeniach kryminalnych" - wskazano w projekcie.
- wprowadzenie jasnych kryteriów zmiany prokuratorów prowadzących dane sprawy. W projekcie wskazano, że obecnie brak takich jasnych kryteriów i "powoduje to nie tylko łatwość odebrania sprawy +niewygodnemu+ prokuratorowi , ale też, w sprawach rozległych, skutecznie destabilizuje śledztwo, a także je spowalnia".
- wypracowanie odpowiednich procedur profesjonalnego postępowania w przypadkach zaginięcia osoby, a szczególnie uzyskania informacji, że została ona uprowadzona. Procedury takie, jak zastrzega projekt, nie zastąpią "wiedzy zawodowej, bystrości, inwencji i innych przymiotów osobistych danego prokuratora lub policjanta", ale będą pomocne tworząc "kanon czynności".
- zmiany w uprawnieniach prokuratorów odnośnie procedur "wdrażania, realizowania i finalizowania kontroli operacyjnej". Obecnie, jak wskazano, w przypadku, gdy chodzi o kontrolę operacyjną inicjowaną po wszczęciu postępowania przygotowawczego, stosowny wniosek nie zawsze jest zatwierdzany przez tego prokuratora okręgowego, w którego właściwości toczy się to postępowanie. Ponadto właściwy prokurator nie ma bieżącego wglądu w tok prowadzonej kontroli i nie może na bieżąco podjąć decyzji o jej zakresie.
Marcin Jabłoński (PAP)
mja/ ajg/ pz/ mag/
