Przedstawiciele wydawców, twórców i odbiorców utworów opracowali wstępne propozycje zmian w prawie autorskim podczas warsztatów w resorcie kultury. Wśród nich znalazło się rozszerzenie dozwolonego użytku na wszelkie postaci korzystania niekomercyjnego.
Prace nad zmianami w prawie autorskim, prowadzone przez grupę ekspertów w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podjęto po kontrowersjach, jakie wzbudziło podpisanie przez Polskę umowy handlowej ACTA dotyczącej zwalczania obrotu towarami podrobionymi. Rezultatem czterech spotkań, które odbyły się w maju w resorcie kultury, jest raport otwarcia, w którym zaprezentowano wstępne postulaty i propozycje legislacyjne.
Jednym z postulatów jest objęcie pojęciem dozwolonego użytku wszelkiego niekomercyjnego wykorzystania utworów. Po wprowadzeniu takiej zmiany internauta mógłby umieszczać np. piosenki na portalu społecznościowym bez podejrzeń o złamanie prawa - pod warunkiem, że udostępnianie utworów nie przynosiłoby mu korzyści finansowych. Instytut Wydawców Prasy, którego reprezentant brał udział w rozmowach, sugerował, że taka zmiana powinna dotyczyć wyłącznie dozwolonego użytku prywatnego.
W raporcie postulowano też wyraźne rozróżnienie naruszeń o charakterze niekomercyjnym i działalności na skalę komercyjną. Niektórzy eksperci podkreślili potrzebę zrezygnowania z karania za niedozwolone korzystanie z utworów bez uzyskiwania korzyści finansowych. Domagali się za to zaostrzenia sankcji i zwiększenia skuteczności ścigania nielegalnej działalności gospodarczej, nastawionej na osiąganie dochodu.
W związku z dozwolonym użytkiem pojawiła się propozycja, aby w art. 23. ustęp 2. ustawy o prawie autorskim zrezygnować z zapisu o "korzystaniu z pojedynczych egzemplarzy". Zgodnie z pomysłem, użytkownicy mieliby korzystać z "kopii" zamiast z "pojedynczych egzemplarzy". Taka zmiana miałaby na celu określenie dopuszczalności dozwolonego korzystania z utworów przez internet.
Wspomniany artykuł prawa autorskiego ogranicza zakres własnego użytku osobistego do kręgu "osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego". Eksperci wskazali w raporcie na potrzebę dookreślenia, jak należy rozumieć stosunek towarzyski w internecie.
Rozszerzenie zakresu pojęcia dozwolonego użytku mogłoby mieć także związek z proponowanym wprowadzeniem domniemania legalności utworów udostępnionych w sieci. Indywidualni odbiorcy byliby więc zwolnieni z odpowiedzialności za ewentualny kontakt z pirackim utworem. W raporcie podkreślono, że wprowadzenie takiego rozwiązania powinno iść w parze z opracowaniem systemu niskich i niedolegliwych dla użytkowników internetu opłat działających jak swoista licencja ustawowa.
W raporcie zarekomendowano doprecyzowanie zasad nabywania przez Skarb Państwa autorskich praw majątkowych w drodze spadku. "W przypadkach gdy jedynym spadkobiercą ustawowym jest Skarb Państwa tego rodzaju zasoby powinny być skatalogowane i udostępnione szerokiej publiczności" - napisano.
Eksperci opowiadają się też za likwidacją Funduszu Promocji Twórczości, powołanego na mocy art. 40. prawa autorskiego. Fundusz zasilają opłaty uiszczane przez producentów i wydawców egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął. Ustawa zobowiązuje wydawców i producentów do przekazywania na rzecz funduszu wpłaty wynoszącej od 5 proc. do 8 proc. wpływów brutto. Celem funduszu jest przyznawanie stypendiów i pomocy socjalnej twórcom, dofinansowywanie kosztów wydań utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki polskiej oraz wydań dla niewidomych. "Postulat likwidacji opłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości (...) nie wzbudza zastrzeżeń, o ile zostanie stworzony alternatywny i ekwiwalentny system finansowania twórczości" - zaznaczono.
W raporcie zwrócono też uwagę na brak zapewnienia właścicielom praw rekompensaty z tytułu dozwolonego użytku bibliotecznego.
W warsztatach bierze udział ponad 50 przedstawicieli strony społecznej, administracji rządowej, wydawców, producentów i organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Są to m.in.: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Internet Society Polska, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Związek Artystów Scen Polskich, Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, Polska Izba Książki, Google Poland.
W pracach uczestniczyli także członkowie zespołu profesorów powołanego przez resort kultury, którego zadaniem jest przeanalizowanie obecnego kształtu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W skład zespołu wchodzą profesorowie: Elżbieta Traple, Ryszard Markiewicz, Jan Błeszyński i Zbigniew Ćwiąkalski.
Raport otwarcia na stronie warsztatów pod adresem: http://warsztaty.mac.gov.pl/prawo_autorskie/doku.php?id=warsztat_2520prawo_2520autorskie. (PAP)
mce/ hes/ gma/
