Tom wierszy jednego z najwybitniejszych niemieckich poetów XX wieku, Paula Celana trafił do polskich księgarń. "Psalm i inne wiersze" to dwujęzyczne wydanie; tłumaczenia z języka niemieckiego dokonał poeta Ryszard Krynicki.
Wiersze Paula Celana stanowiły materiał do filozoficznego namysłu dla takich myślicieli jak Martin Heidegger, Hans Georg Gadamer czy Jacques Derrida. Przez belgijskiego filozofa i literaturoznawcę Paula de Mana został nawet określony mianem "jednego z najwybitniejszego współczesnych poetów".
Po wielu latach oczekiwania, do polskich księgarń trafił tom wierszy poety pod tytułem "Psalm i inne wiersze". Utwory z języka niemieckiego przełożył poeta Ryszard Krynicki.
Paul Celan (ur. 1920 w Czerniowcach - zm. 1970 w Paryżu) naprawdę nazywał się Paul Antschel. Nazwisko "Celan" jest anagramem, wziętym od rumuńskiej pisowni nazwiska poety - Ancel. Urodził się w rodzinie niemieckojęzycznych Żydów w miasteczku Czerniowce na Bukowinie. Po zrobieniu matury rozpoczął studia romanistyczne i medyczne - wpierw na uniwersytecie we francuskim Tours, następnie w Czerniowcach. W znacznym stopniu odrzucił wówczas syjonizm, by poświęcić się socjalizmowi i organizowaniu wsparcia dla bojowników hiszpańskiej wojny domowej.
W 1942 r. w nazistowskich gettach dla Żydów zginęli rodzice poety: ojciec zmarł na tyfus, matka została zastrzelona. Celan przetrzymywany był wówczas w obozach pracy, gdzie pracował przy budowie dróg. W obozie zajmował się także pracą translatorską - przygotował komplet tłumaczeń "Sonetów" Williama Shakespeare'a, pisał także własne utwory. Jedna z wczesnych wersji słynnego poematu "Fuga śmierci", powstała właśnie w niewoli, w której pozostał do 1944 r.
W 1944 r. wrócił do rodzinnej miejscowości i wznowił przerwane przez wojnę studia. Następne lata spędził w Bukareszcie, pracując jako tłumacz, jednak sytuacja polityczna w Rumunii zmusiła go do wyjazdu do Paryża, gdzie trafił w 1948 r., drogą przez Wiedeń. W tym samym roku do księgarń trafił jego pierwszy tomik poetycki "Piasek z urn", wydany w Wiedniu. Podczas krótkiego pobytu w Austrii poeta spotkał Ingeborg Bachmann, która właśnie obroniła dysertację na temat filozofii Heideggera. Połączył ich romans, udokumentowany w korespondencji wydanej jako "Czas serca".
Theodor W. Adorno twierdził, że "pisanie poezji po Auschwitz jest barbarzyństwem", jednak zupełnie z innego założenia wychodzili poeci, związani z niemiecką Group 47. Formacja stawiała sobie za cel pisanie literatury "tu i teraz", nie poświęconej odległej przeszłości, często sięgając po drastyczne opisy życia codziennego w obozie koncentracyjnym. Podobnie jak "Fuga śmierci" Celana, który w 1952 r., podczas wizyty w Niemczech, trafił na spotkanie grupy. Jego praca nie spotkała się jednak z uznaniem. "Po tym wszystkim było może sześć osób, które zapamiętały moje nazwisko" - wspominał rozżalony.
"Fuga śmierci" nawiązuje do zdarzeń, związanych z Holocaustem. W obozach nazistowskich zdarzały się sytuacje, w których więźniom kazano grać tzw. "Tango śmierci", podczas gdy inni kopali groby. "Gwiżdżąc zwołuje swych Żydów, każe im grób kopać w ziemi/Rozkaz wydaje nam zagrajcie do tańca" - pisał Celan.
W 1952 r. poślubił francuską artystkę Gisele Lestrange, mimo sprzeciwu rodziny panny młodej - arystokracja niechętnie patrzyła na związek córki z poetą. Trzy lata później Celan otrzymał francuskie obywatelstwo i pracował w Paryżu jako lektor i tłumacz w Ecole Normal Superieure. Spokój zburzyła mu Claire Goll, wdowa po niemiecko-francuskim poecie Yvanie Gollu, oskarżając Celana o splagiatowanie prac jej zmarłego męża. Choć zarzut był nietrafiony, wzmógł on w poecie poczucie wyobcowania. Mimo tych zarzutów, poeta otrzymał nagrody Bremen Literature Prize (1958) i Georg Buechner Prize (1960).
W 1970 r. ciało Paula Celana zostało wyłowione z Sekwany. Poeta prawdopodobnie popełnił samobójstwo.
Książka "Psalm i inne wiersze" ukazała się nakładem wydawnictwa a5. (PAP)
pj/ abe/
