W Centrum Kulturalnym Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB)
Rosji w Moskwie w środę odbyła się prezentacja książki "Powstanie Warszawskie 1944 w dokumentach z archiwów służb specjalnych". Publikację przygotowali archiwiści polscy i rosyjscy.
Uczestniczący w uroczystości ambasador RP w Federacji Rosyjskiej Jerzy Bahr podkreślił, że Powstanie Warszawskie to jeden z kluczowych momentów w dziejach Polski. "Nie da się zrozumieć Polaków, jeśli nie zna się historii Powstania Warszawskiego" - powiedział.
Polski ambasador dodał, że prawda o Powstaniu, zawarta w nowej książce, niweczy kłamstwa o tych wydarzeniach, które rozpowszechniano latami.
Z kolei Piotr Mirecki z polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zauważył, że zbiór dotyczy najostrzejszych momentów w relacjach między dwoma państwami. Zapowiedział też, że prace polskich i rosyjskich archiwistów będą kontynuowane.
Dyrektor zarządu rejestracji i zasobów archiwalnych FSB Wasilij Christoforow ze swej strony zaznaczył, że w pracach nad książką nie było ani jednego przypadku nieporozumień między rosyjskimi i polskimi historykami.
Tatiana Buszujewa z Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk wskazała, że choć temat Powstania Warszawskiego był badany przez rosyjskich historyków przez wiele lat, dokumenty umieszczone w zbiorze przedstawiają to wydarzenie w zupełnie nowym świetle, ponieważ zawierają świadectwa wszystkich ich uczestników - i tych, którzy walczyli, i tych, którzy Powstanie dławili.
Na tę liczącą 1428 stron książkę, wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej, złożyło się 149 dotąd niepublikowanych dokumentów, dotyczących Powstania Warszawskiego i późniejszych losów powstańców. Pochodzą one z zasobów archiwalnych IPN i Centralnego Archiwum FSB. Opracowano je w języku polskim i rosyjskim.
Dokumenty zostały wytworzone przez służby specjalne III Rzeszy Niemieckiej, organy bezpieczeństwa publicznego komunistycznej Polski i służby specjalne ZSRR. Są to przede wszystkim meldunki i protokoły przesłuchań, a także protokoły posiedzeń sądowych w procesach przeciwko zbrodniarzom wojennym odpowiedzialnym za likwidację powstania.
W zbiorze, będącym rezultatem siedmioletniej wspólnej pracy archiwistów polskich i rosyjskich, znalazły się m.in. protokoły przesłuchań dowódcy oddziałów tłumiących Powstanie i odbierającego jego kapitulację - gen. SS Ericha von dem Bacha.
Jest tam też protokół z przesłuchania w kwietniu 1945 roku na moskiewskiej Łubiance ostatniego komendanta Armii Krajowej, generała Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka". W czerwcu 1945 roku sądzono go w Moskwie w Procesie Szesnastu, pokazowej rozprawie nad politycznymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie zwabionymi i uprowadzonymi do ZSRR. Zmarł on 24 grudnia 1946 roku - prawdopodobnie zamordowany - w więzieniu na Butyrkach w Moskwie.
Publikacja zawiera też ponad 100 fotografii i ilustracji pochodzących z zasobów IPN, FSB, Archiwum Federalnego w Koblencji, Instytutu Zachodniego w Poznaniu oraz ze zbiorów prywatnych.
We wtorek książkę przedstawiono w Ambasadzie RP w Moskwie. Jej prezentacja w Polsce odbyła się 2 sierpnia w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie. Uczestniczyli w niej przedstawiciele Centralnego Archiwum FSB.
Jerzy Malczyk (PAP)
mal/ zab/ mc/ woj/
