# elementy biografii zmarłego #
16.12. Moskwa (PAP) - W nocy z wtorku na środę zmarł Jegor Gajdar, znany ekonomista i polityk, architekt reform wolnorynkowych w Rosji w latach 90. Miał 53 lata.
Były p.o. premiera Rosji zmarł w swoim domu w miejscowości Uspienskoje koło Moskwy. Prawdopodobną przyczyną śmierci był oderwany zakrzep krwi. Zgon nastąpił około godz. 4 czasu moskiewskiego (godz. 2 czasu polskiego), gdy pracował nad swoją kolejną książką - podręcznikiem do historii najnowszej Rosji dla szkół i uczelni wyższych.
Gajdar od kilku lat chorował. Według jednego z jego bliskich współpracowników, byłego wicepremiera Aleksandra Szochina, w 2007 roku doznał wylewu, po którym nie wrócił już całkowicie do zdrowia.
W latach 1991-94 Gajdar, popierany przez prezydenta Borysa Jelcyna, zajmował wysokie stanowiska w rządzie Rosji. W 1992 roku przez 183 dni (od 15 czerwca do 14 grudnia) pełnił nawet obowiązki premiera. Uważany był za ideologa reform rynkowych przeprowadzonych w Rosji po rozpadzie ZSRR.
W latach 1993-95 i 1999-2003 był deputowanym do Dumy Państwowej, niższej izby rosyjskiego parlamentu. Ostatnio kierował założonym przez siebie Instytutem Gospodarki Okresu Przejściowego.
Anatolij Czubajs, były pierwszy wicepremier, autor programu rosyjskiej prywatyzacji i były szef Administracji Prezydenta FR (Jelcyna), oświadczył, że to właśnie Gajdar na początku lat 90. uchronił Rosję przed głodem, wojną domową i rozpadem.
Czubajs nazwał Gajdara "wielkim człowiekiem, wielkim uczonym i wielkim mężem stanu". "Mało kto w historii Rosji i świata może równać się z nim siłą intelektu, a także jasnym rozumieniem przeszłości, teraźniejszości i przyszłości" - oznajmił były wicepremier. "W ostatnich latach był dla nas wszystkich intelektualnym i moralnym liderem" - dodał.
Inny z rosyjskich reformatorów, również były wicepremier Borys Niemcow określił Gajdara mianem "symbolu Rosji". Oświadczył, że jego śmierć jest dla wszystkich normalnych ludzi w Rosji ogromnym szokiem. Według Niemcowa, "Gajdar oddał życie za to, by Rosja uniknęła wojny domowej".
"Na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku Rosja stała wobec wyboru - albo rzeki krwi, albo bolesne reformy. Gajdar, będąc człowiekiem odważnym, wybrał drogę ciężkich reform, czym uratował wiele, wiele istnień ludzkich" - powiedział Niemcow.
Żal z powodu śmierci Gajdara wyraził też były prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow. Zaznaczył jednak, że to właśnie idee Gajdara przygotowały grunt pod rozpad Związku Radzieckiego. Gorbaczow podkreślił, że mimo to miał do niego ciepły stosunek. "Pracował u mnie jako doradca; mądry chłopak" - powiedział były prezydent.
Gajdar urodził się 19 marca 1956 roku w Moskwie. Był wnukiem dwóch znanych radzieckich pisarzy - Arkadija Gajdara i Pawła Bażowa. Absolwent Wydziału Ekonomicznego Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego (MGU) im. Michaiła Łomonosowa, w 1980 roku obronił tam doktorat z ekonomii.
W latach gorbaczowowskiej pieriestrojki Gajdar był szefem działu gospodarczego w piśmie "Kommunist" i dzienniku "Prawda".
W 1991 roku Jelcyn powierzył mu tekę wicepremiera ds. gospodarki i ministra finansów w swoim rządzie. W 1992 roku desygnował go na premiera, jednak Rada Najwyższa (ówczesny parlament) nie zatwierdziła jego kandydatury. Prezydent powołał go więc na p.o. premiera.
W grudniu 1992 roku po ostrym konflikcie ze zdominowanym przez komunistów i nacjonalistów Zjazdem Deputowanych Ludowych FR musiał ustąpić ze stanowiska. Do końca swoich dni był nienawidzony przez te środowiska.
Z Gajdarem utożsamiany jest demontaż gospodarki planowej i uruchomienie mechanizmów rynkowych. To jego ekipa uwolniła ceny, zlikwidowała kolejki w sklepach, zliberalizowała handel zagraniczny, rozpoczęła prywatyzację i wprowadziła wymienialność rubla.
Jednak towarzyszyła temu zapaść produkcji przemysłowej, hiperinflacja, deprecjacja oszczędności i spadek stopy życiowej. Właśnie to sprawiło, że dla komunistów i nacjonalistów stał się wrogiem nr 1.
W październiku 1993 roku, w czasie próby komunistycznego i nacjonalistycznego przewrotu, podjętej przez ówczesnego wiceprezydenta Aleksandra Ruckoja i przewodniczącego Rady Najwyższej Rusłana Chasbułatowa, otwarcie wystąpił w obronie prezydenta Jelcyna. Za pośrednictwem radia Echo Moskwy zaapelował nawet do stołecznych władz o wydanie broni stronnikom obozu demokratycznego.
W 1993 roku stanął na czele bloku wyborczego sił reformatorskich Wybór Rosji, a w 1994 roku - na czele partii Demokratyczny Wybór Rosji. W 1998 roku - wraz z Czubajsem, Niemcowem, zmarłym w zeszłym roku byłym wicepremierem Borysem Fiodorowem i byłą kandydatką opozycji demokratycznej na prezydenta Rosji Iriną Chakamadą - założył liberalny blok Słuszna Sprawa, który później przekształcił się w Sojusz Sił Prawicowych (SPS). Był jednym z jego współprzewodniczących.
Pod koniec listopada 2006 roku, podczas pobytu w Dublinie Gajdar zapadł na tajemniczą chorobę. Podczas jednego z wystąpień nagle poczuł się źle, nie był w stanie się poruszyć. Kiedy mimo wszystko zaczął przemawiać, jego stan pogorszył się tak bardzo, że musiał wyjść. W holu stracił przytomność, krwawił z nosa i ust.
Jak opowiedział później, badania wykonane po przewiezieniu do szpitala nie wykazały niczego niepokojącego. Lekarze w Rosji, po przeprowadzeniu kompleksowych badań stanu jego zdrowia, orzekli, że symptomy jego nagłej choroby "nie odpowiadają żadnemu znanemu medycynie schorzeniu". Sam Gajdar uważał, że został zatruty i że stali za tym polityczni wrogowie Rosji.
Był autorem ponad 100 prac i książek. Najbardziej znane, to "Państwo i ewolucja" (1996), "Upadek imperium" (2006) oraz "Władza i własność" (2009).
Jerzy Malczyk (PAP)
mal/ ap/
