Niemiecki mord na lwowskich profesorach w 1941 r., wywiad wojskowy w PRL-u, życie Eugeniusza Bodo oraz działalność Konfederacji Polski Niepodległej - to tematy nagrodzonych publikacji w konkursie "Książka Historyczna Roku" rozstrzygniętego w piątek w Warszawie.
"Pamięć o przeszłości kształtuje nasze wyobrażenia o świecie, tłumaczy skąd pochodzimy i dokąd zmierzamy (...). Historia Polski w XX wieku, ta nieodległa jeszcze przeszłość obecna we wspomnieniach starszych generacji nadal nas porusza, budzi emocje, skłania do pytań czy sporów. Potrzebujemy przekonującego świadectwa i pełnej zobiektywizowanej prawdy o wydarzeniach minionego stulecia (...). Życzmy sobie, abyśmy potrafili badać polską historię wnikliwie i bezstronnie, żebyśmy umieli zainteresować nią innych; aby lekcja historii dobrze służyła naszej współczesności" - napisał prezydent Bronisław Komorowski w liście do uczestników gali.
Przewodniczący konkursowego jury prof. Piotr Franaszek przypomniał, że zorganizowany w tym roku po raz piąty konkurs "Książka Historyczna Roku" miał na celu popularyzowanie najnowszych dziejów Polski oraz krzewienie czytelnictwa książek historycznych. "Ale nie chodzi o popularyzację samą w sumie, o +sztukę dla sztuki+. Chodzi o to, aby dzięki pracom historycznym, które powstają, abyśmy lepiej rozumieli rzeczywistość, w której żyjemy dziś - rzeczywistość polityczną, społeczną i gospodarczą" - wyjaśnił Franaszek.
W kategorii "Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku" zwyciężyła publikacja "Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i Holokaust w Galicji Wschodniej" autorstwa Dietera Schenka. Niemiecki publicysta przybliżył w niej okoliczności zbrodni dokonanej przez nazistów 4 lipca 1941 r. na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie na 22 profesorach lwowskich uczelni, członkach ich rodzin oraz osobach, które przebywały z nimi w chwili aresztowania. Wśród 40 ofiar niemieckiego mordu był m.in. pisarz Tadeusz Boy-Żeleński.
Autor nagrodzonej książki powiedział, że brutalna egzekucja polskiej elity we Lwowie pozostanie na zawsze w zbiorowej pamięci Polaków. "Ta książka musiała zostać jednak napisana głównie dla niemieckiego czytelnika. Przede wszystkim, aby unaocznić do czego zdolni byli nasi niemieccy ojcowie i dziadkowie - przedstawiciele narodu poetów i myślicieli, którzy przeobrazili się w sędziów i katów (...). To, że ja, jako Niemiec mogę stanąć przed Państwem i przemawiać, napełnia mnie poczuciem wstydu i pokory" - mówił Schenk.
Nagrodę czytelników w tej samej kategorii przyznano Sławomirowi Cenckiewiczowi za książkę "Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943-1991". Historyk odsłania kulisy funkcjonowania wywiadu wojskowego w komunistycznej Polsce oraz rolę Sowietów w jego działalności.
Za najlepszą książkę popularnonaukową opowiadającą o XX-wiecznej historii Polski uznano publikację Ryszarda Wolańskiego "Eugeniusz Bodo. +Już taki jestem zimny drań+". Opowiada ona nie tylko o dokonaniach artystycznych Bodo (1899-1943), ale i sowieckich represjach, jakie przeszedł słynny aktor. "To jest coś więcej niż doskonała biografia Eugeniusza Bodo, to książka, która ujawnia fakty zupełnie nieznane. Rozdział o wojennych losach Bodo jest wstrząsający" - napisała o książce Wolańskiego dziennikarka muzyczna Maria Szabłowska.
Głosujący za pośrednictwem internetu czytelnicy najwięcej głosów w kategorii "najlepsza książka popularnonaukowa" oddali na dwutomową książkę Mirosława Lewandowskiego i Macieja Gawlikowskiego "Gaz na ulicach. KPN w Krakowie. Stan wojenny 1981-1982". Publikacja przybliża działalność założonej przez Leszka Moczulskiego w 1979 r. Konfederacji Polski Niepodległej (KPN), pierwszej antykomunistycznej partii politycznej w PRL i całym bloku wschodnim, partii, której nazwa otwarcie nawiązywała do idei niepodległości Polski.
Jak powiedział Lewandowski, ważne jest, aby mieć świadomość tego, że skala demonstracji ulicznych w 1982 r. w Krakowie była skalą bez precedensu, a w wielu przypadkach manifestacje przybierały formę "regularnej bitwy na ulicach". "Te wielotysięczne demonstracje były najmocniejszym dowodem niezgody społeczeństwa na stan wojenny" - podkreślił.
Uroczystość wręczenia nagród konkursowych w siedzibie Polskiego Radia uświetnił występ Tytusa Wojnowicza.
W ostatnim etapie konkursu uczestniczyło 20 książek, które zostały wydane w języku polskim pomiędzy 1 stycznia 2011 r., a 30 czerwca 2012 r.
W skład konkursowego jury - obok przewodniczącego prof. Franaszka - weszli: prof. dr hab. Tomasz Gąsowski, prof. dr hab. Wojciech Roszkowski, prof. dr hab. Andrzej Chwalba, prof. dr hab. Wiesław Wysocki oraz dr hab. Andrzej Nowak.
Od 1 do 31 października czytelnicy mieli możliwość głosowania na nominowane publikacje w obu kategoriach za pośrednictwem strony internetowej www.ksiazkahistorycznaroku.pl.
Organizatorami piątej edycji konkursu "Książka Historyczna Roku" im. Oskara Haleckiego były: Telewizja Polska, Polskie Radio oraz Instytut Pamięci Narodowej.
Honorowym patronatem konkurs objął prezydent RP Bronisław Komorowski.(PAP)
wmk/ ls/
