Sejm powinien mieć określony termin na rozpatrzenie wniosku o uchylenie immunitetu poselskiego - uważa Rzecznik Praw Obywatelskich. Według Ireny Lipowicz zbyt długie oczekiwanie na decyzję w przypadku zniesławienia przez posła ma niebagatelne znaczenie dla pomówionego.
"Obecny stan prawny może utrudniać lub wręcz uniemożliwiać skuteczną egzekucję prawa do sądu osoby, której dotyczy zachowanie posła będące przedmiotem wniosku" - napisała Lipowicz do marszałek Sejmu Ewy Kopacz. Bez uchylenia przez Sejm immunitetu poseł nie może stanąć przed sądem.
W swym liście RPO powołała się na skierowaną do niej skargę, której autor wskazał na przewlekłość w rozpoznaniu przez Sejm wniosku o uchylenie immunitetu posła. Podkreśliła, że skarga ta uwidoczniła problem systemowy polegający na braku w Regulaminie Sejmu jakiegokolwiek terminu na rozpatrzenie takiego wniosku.
Lipowicz przypomniała, że zgodnie z Regulaminem Sejmu, Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich rozpatruje przekazane przez Marszałka wnioski w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie posła do odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie. Sprawozdanie Komisji doręcza się posłom niezwłocznie. Regulamin nie określa ani terminu, w jakim Marszałek powinien przekazać wniosek do Komisji, ani okresu, w którym Komisja powinna zakończyć jego rozpatrywanie.
RPO dodała, że w Regulaminie brak też regulacji dotyczących kontynuacji prac nad wnioskiem o uchylenie immunitetu posła na wypadek zakończenia kadencji, mimo że takie uregulowania przewiduje Regulamin Senatu (postępowanie w takiej sprawie toczy się nadal w Senacie następnej kadencji, o ile senatora, którego dotyczy wniosek, wybrano na nową kadencję). Zdaniem RPO może zatem zdarzyć się, że wskutek zakończenia kadencji Sejmu, wniosek będzie musiał być rozpatrywany od początku w nowym Sejmie. "W ten sposób może dojść do nieproporcjonalnie długiego oczekiwania na decyzję w sprawie uchylenia immunitetu, co w przypadku spraw dotyczących zniesławienia ma niebagatelne znaczenie" - dodała.
W przypadku długotrwałego nierozpoznania przez Sejm wniosku o uchylenie immunitetu - analogicznie do przewlekłości postępowania sądowego - można mówić o naruszeniu konstytucyjnego standardu, jakim jest prawo każdego do rozpatrzenia sprawy "bez nieuzasadnionej zwłoki" - uważa Lipowicz. W rezultacie, mogłoby to uniemożliwić dochodzenie pokrzywdzonemu swoich praw.
Lipowicz zwróciła uwagę, że w regulaminach parlamentarnych wielu europejskich państw są terminy w sprawach wniosków o uchylenie immunitetu. Np. jeśli w 3 miesiące od wniesienia wniosku grecka Izba Deputowanych nie wyda opinii, wniosek uważa się za odrzucony. Komisja parlamentu Hiszpanii przedkłada sprawozdanie w 30 dni; jeśli Izba nie podejmie decyzji w 60 dni, uważa się, że zgody nie ma. Także we Włoszech jest 30-dniowy termin na rozpatrzenie wniosku przez komisję.
Rzecznik prosi Kopacz o stanowisko co do podjęcia prac nad dostosowaniem Regulaminu Sejmu w tej mierze do standardów konstytucji oraz Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Generalnie osoby prywatne występują do Sejmu o uchylenie immunitetu, chcąc wytoczyć danemu posłowi sprawę karną o zniesławienie z art. 212 kodeksu karnego. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że w sprawach cywilnych ochrona immunitetu przysługuje wtedy, gdy poseł, wykonując mandat, zabiera głos na temat własnej pracy parlamentarzysty lub pracy organu Izby, w którym zasiada.
Zgodnie z ustawą o wykonywaniu mandatu posła i senatora, wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego składa się za pośrednictwem Prokuratora Generalnego, a w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego składa oskarżyciel prywatny, po wniesieniu sprawy do sądu.
Wniosek składa się do marszałka Sejmu, który kieruje go do komisji regulaminowej i spraw poselskich. Komisja uchwala sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku.
Sejm lub Senat wyraża zgodę na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej.
Jednocześnie marszałek Sejmu wyznacza termin na złożenie przez posła oświadczenia o wyrażeniu zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej. Oświadczenie poseł kieruje, w formie pisemnej do marszałka.
Pociągnięcie do odpowiedzialności karnej może nastąpić tylko za czyn wskazany we wniosku, co do którego poseł lub senator wyraził zgodę. Pociągnięcie do odpowiedzialności za inny czyn wymaga odrębnej zgody.
Z kolei zgodnie z Regulaminem Sejmu, komisja regulaminowa i spraw poselskich rozpatruje przekazane przez marszałka Sejmu wnioski w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie posła do odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie albo aresztowanie bądź zatrzymanie.
Sejm rozpatruje sprawozdanie komisji wysłuchując jedynie sprawozdawcy. Prawo do zabrania głosu przysługuje również posłowi, którego wniosek dotyczy. Nad sprawozdaniem tym nie przeprowadza się dyskusji. (PAP)
sta/ ajg/ abr/ jbr/
