W 59. rocznicę stracenia przywódców IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość otwarto w poniedziałek w Rzeszowie wystawę "Żołnierze wyklęci. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie po 1944 r."
"Ten czwarty - po trzech poprzednich, rozbitych przez UB - zarząd WiN utworzyli oficerowie Armii Krajowej, pochodzący w większości z Rzeszowszczyzny, dlatego historycy nazywają go kolokwialnie +rzeszowskim+" - powiedziała PAP Małgorzata Waksmundzka-Szarek z oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie.
Wystawa, prezentowana w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie, pokazuje struktury WiN i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.
"Wyeksponowaliśmy sylwetki członków IV Zarządu Głównego WiN, jak również działaczy terenowych zrzeszenia. Ponadto na wystawie zaprezentowano fotografie oddziałów Narodowego Zjednoczenia Wojskowego: Józefa Zadzierskiego +Wołyniaka+, Adama Kusza +Garbatego+, Stanisława Pelczara +Majki+" - poinformowała Waksmundzka.
Kilkaset fotografii i fotokopii dokumentów udostępniły Instytutowi Pamięci Narodowej muzea, archiwa, stowarzyszenia kombatanckie oraz osoby prywatne. Są wśród nich m.in. zdjęcia wykonane bezpośrednio po egzekucjach. Fotografie współczesne przedstawiają nekropolie, miejsca straceń działaczy niepodległościowych oraz poświęcone im tablice pamiątkowe.
Także w poniedziałek w siedzibie podkarpackiego Urzędu Marszałkowskiego odsłonięto tablice pamięci prezesa IV Zarządu WiN ppłk. Łukasza Cieplińskiego. Wieczorem w rzeszowski Teatrze im. Wandy Siemaszkowej odbędzie się spektakl "O nim zapomnieć nie wolno. Rzecz o Łukaszu Cieplińskim".
1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie między godz. 20 a 21 strzałami w tył głowy zostali straceni członkowie IV Zarządu WiN: Łukasz Ciepliński, Mieczysław Kawalec, Józef Batory, Adam Lazarowicz, Franciszek Błażej, Karol Chmiel i Józef Rzepka. Następnego dnia, ok. godz. 8 rano, zwłoki pomordowanych umieszczono w trumnach i wywieziono z terenu więzienia. Do dziś nieznane jest miejsce ich pochówku.
Zrzeszenie WiN powstało we wrześniu 1945 r. Zostało utworzone przez środowiska poakowskie. Inicjatorem był m.in. płk Jan Rzepecki. WiN było próbą przekształcenia konspiracji wojskowej w cywilny ruch społeczno-polityczny. Zrzeszenie deklarowało walkę w obronie podstawowych praw obywateli, wolności oraz niezawisłości państwa polskiego. Żądało przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów parlamentarnych poprzedzonych przywróceniem swobody zrzeszania się i prasy.
Na przełomie lat 1945-46 WiN liczył ponad 30 tys. członków. Jego kolejne cztery zarządy (z racji półwojskowego charakteru WiN zwane nieformalnie komendami) zostały rozbite przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1947 r. przeprowadzono trzy pokazowe procesy kolejnych zarządów WiN.
Wyrok w sprawie IV Zarządu Głównego zapadł 14 października 1950 r. Potem UB przeprowadził prowokacje. Utworzono fikcyjny "V Zarząd WiN", składający się z funkcjonariuszy UB, oficerów WiN aresztowanych i zmuszonych do współpracy oraz innych, nie zdających sobie sprawy z prowokacji. Przez kilka lat UB za pośrednictwem "V Zarządu" prowadziło grę operacyjną, której ofiarą padały grupy konspiracyjne w kraju i środowiska niepodległościowej emigracji. W efekcie w więzieniach znalazły się setki ludzi, którzy w dobrej wierze podjęli działalność w rzekomej podziemnej organizacji.
Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego postanowieniem z 17 września 1992 r. stwierdził nieważność wyroku śmierci na członków IV Zarządu Głównego WiN.(PAP)
kyc/ hes/ jbr/
