Doprecyzowanie przepisów dotyczących ławników sądowych, w tym zasad ich zgłaszania i odwoływania, przewiduje projekt nowelizacji ustroju sądów powszechnych, który w piątek został skierowany do prac w sejmowej komisji. Kluby pozytywnie oceniły proponowane zmiany.
Ministerstwo sprawiedliwości, które jest autorem proponowanej noweli, wskazało w jej uzasadnieniu, że dotychczasowe rozwiązania ustawy "budziły wątpliwości w zakresie interpretacji niektórych przepisów". "Instytucja ławników jest jedną z ważniejszych instytucji wymiaru sprawiedliwości, ich udział w orzekaniu przewiduje konstytucja, więc proponowane zmiany powinny zostać dokonane" - mówił wiceminister sprawiedliwości Zbigniew Wrona.
Według projektu do kategorii osób, które nie mogą pełnić funkcji ławnika, czyli np. policjantów, duchownych, żołnierzy i adwokatów i radnych gmin dodano radnych powiatów i województw. Ma to zapewnić przestrzeganie konstytucyjnej zasady podziału władz.
Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania na ławnika co najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej. Ponadto do dokumentów, które jest zobowiązany składać każdy kandydat na ławnika, dodano m.in. warunek złożenia przez kandydata oświadczenia, że nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza ta nie została mu ograniczona lub zawieszona.
Zgodnie z przewidywanymi zmianami wyeliminowany ma też zostać szczególny tryb zgłaszania kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy. Obecnie zgłaszać ich mogą jedynie związki zawodowe i organizacje pracodawców.
Ograniczenie to ma jednak zostać zniesione, a kandydatów na ławników w sprawach prawa pracy będą mogły również zgłaszać m.in. inne organizacje społeczne i obywatele. Jednocześnie wskazano jednak, że "do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy ławnikiem powinna być wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych".
Projekt doprecyzowuje również tryb odwołania ławnika przez radę gminy. Obecnie może być on odwołany kiedy nie wykonuje swych obowiązków lub np. zachowuje się w sposób godzący w powagę sądu. Ławnik skreślony z listy może jedynie odwołać się do sądu administracyjnego. Po zmianie rada gminy będzie musiała wysłuchać ławnika, któremu grozi odwołanie oraz zasięgnąć w sprawie opinii kolegium sądu i rady ławniczej.
W projekcie wymieniono również czynności ławnika, za które przysługuje mu pieniężna rekompensata. Są nimi: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzanie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej.
Według danych resortu - jak informował posłów wiceminister - jeden dzień udziału w posiedzeniu sądu to rekompensata 60 zł dla ławnika. Dodał, że 40 proc. ławników to osoby aktywne zawodowo, blisko połowa jest w wieku od 36 do 55 lat.
Przedstawiciele klubów pozytywnie ocenili projekt. Andrzej Dera (PiS) wskazywał, że "najistotniejszą kwestią są finanse" i zapewnienie ławnikom godziwych wynagrodzeń. Z kolei Ryszard Kalisz (SLD) mówił, że w ostatnim czasie jest to już kolejna nowelizacja u.s.p. "Oczywiście wszystkie nowelizacje trafią do podkomisji i będą łącznie rozpatrywane" - mówił.
W sejmowej podkomisji jest już inna obszerna nowela u.s.p. Dotyczy ona m.in. kwestii systemu oceniania sędziów i prokuratorów, zarządzania sądami oraz ich struktury. Zmiany te wywołują kontrowersje w środowisku sędziowskim. Według planów podkomisja ma zakończyć prace nad nimi w kwietniu.
Wrona przyznał, że ministerstwo dąży do komasacji zmian tych samych ustaw. "Ze względu na to, że ten projekt dotyczy specyficznej problematyki i nie jest kontrowersyjny, więc w tej sytuacji nie zdecydowaliśmy się na połączenie" - zaznaczył.
Projekty dotyczące zmian w u.s.p. zostały określone jako priorytetowe w pracach rządu na ten rok. Omawiane w piątek zmiany zostały skierowane do komisji sprawiedliwości i praw człowieka.
Marcin Jabłoński (PAP)
mja/ par/ jbr/
