Sejmowa podkomisja jest na półmetku prac dotyczących reformy procedury karnej mającej m.in. doprowadzić do skrócenia procesów sądowych. Najbardziej dyskusyjne z rozwiązań obszernego projektu nadal jednak nie zostały rozpatrzone przez członków podkomisji.
Rządowy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego oraz kilku innych ustaw obejmuje łącznie blisko 300 zmian przepisów. Propozycja jest efektem blisko dwuletnich prac komisji kodyfikacyjnej prawa karnego przy resorcie sprawiedliwości. Zmianie ma ulec filozofia prowadzenia procesu. Doszłoby do ograniczenia inicjatywy dowodowej sądu, co jednocześnie powiązane zostałoby z poszerzeniem roli stron - sędzia stałby się arbitrem rozsądzającym spór między oskarżycielem a obroną, co w języku prawniczym nosi nazwę kontradyktoryjności.
Projekt trafił do sejmowej podkomisji w końcu stycznia, łącznie z inną - poselską propozycją dotycząca tych kwestii - przygotowaną przez Ruch Palikota i prof. Piotra Kruszyńskiego. Propozycja ta zakłada m.in. wprowadzenie nowej instytucji sędziego ds. postępowania przygotowawczego.
Dotychczas podkomisja omówiła blisko 150 zmian z projektu. We wtorek największe kontrowersje wzbudził proponowany zapis Kodeksu karnego, zgodnie z którym postępowanie karne dotyczące czynu zagrożonego karą do 5 lat więzienia można byłoby "na wniosek pokrzywdzonego" umorzyć jeszcze przed rozpoczęciem sprawy w sądzie, jeśli sprawca pojednał się z pokrzywdzonym i naprawił szkodę wyrządzoną przestępstwem. Jak uzasadnia MS, ma to odciążyć sądy, gdyż z procesu karnego w szybszy sposób będą eliminowane sprawy, co do których sam pokrzywdzony nie jest zainteresowany ich prowadzeniem.
"Z tej propozycji wynika, że przestępstwo to prywatna sprawa pokrzywdzonego i sprawcy, tymczasem przestępstwo pociąga za sobą szereg ujemnych następstw i musi pozostawać w zainteresowaniu państwa" - mówił Bartosz Kownacki (PiS). Z kolei prof. Andrzej Sakowicz z Biura Analiz Sejmowych przekonywał, że po zmianie "wymiar sprawiedliwości w niektórych sprawach de facto będzie realizowany przez pokrzywdzonego".
Wstępnie zdecydowano więc, że w przepisie powinny zostać wyraźnie określone kategorie przestępstw, w których możliwe byłoby umorzenie po pojednaniu pokrzywdzonego ze sprawcą. Chodzi na przykład o kradzieże i wypadki komunikacyjne.
Do omówienia przez posłów podkomisji pozostała natomiast jeszcze m.in. inna dyskusyjna kwestia - podwyższenia progu kwotowego między przestępstwami a wykroczeniami przeciwko mieniu z 250 zł do kwoty 1 tysiąca zł (chodzi o kradzież, przywłaszczenie, zniszczenie rzeczy) i z 75 zł do 300 zł w przypadku zaboru drzewa w lesie. Wykroczenia najczęściej karane są grzywną lub ograniczeniem wolności w postaci prac społecznych.
"Kara grzywny jest jednak dużo dotkliwsza dla sprawców, niż toczący się długo proces, który kończy się symbolicznym wyrokiem lub umorzeniem ze względu na niską szkodliwość" - uzasadniał w zeszłym roku potrzebę takiej zmiany minister sprawiedliwości Jarosław Gowin.
Wobec takiego rozwiązania krytyczne są jednak niektóre z opinii do projektu. Według prof. Sakowicza "wysokość szkody stanowi tylko jeden z wyznaczników stopnia społecznej szkodliwości czynu". "Z pewnością kradzież kilkuset złotych na szkodę ubogiej osoby może okazać się bardziej społecznie szkodliwe niż kradzież kilku tysięcy osobie zamożnej. Tymczasem ustawodawca z wartości szkody czyni główne kryterium decydujące o tym, czy dany czyn będzie stanowił wykroczenie, czy też przestępstwo" - rozwinął tę myśl w swej opinii prof. Sławomir Steinborn z Uniwersytetu Gdańskiego.
Nadal nierozstrzygnięty przez posłów z sejmowej podkomisji pozostaje także wyjściowy model śledztwa oraz roli i zadań prokuratora, jaki ma zostać przyjęty w projekcie. Na 10 kwietnia zaplanowane zostało poświęcone tej kwestii spotkanie uzgodnieniowe przedstawicieli resortu sprawiedliwości i ekspertów pracujących nad propozycjami poselskimi. Podkomisja mogłaby zająć się tym problemem 16 kwietnia. (PAP)
mja/ itm/ mhr/
