Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach i poselski projekt ustawy o Korpusie Weteranów Walk o Niepodległość były przedmiotem wtorkowego posiedzenia sejmowej podkomisji nadzwyczajnej. Za projekt bazowy do dalszych prac posłowie przyjęli pierwszy z projektów.
Rządowy projekt zmiany ustawy o kombatantach przewiduje utworzenie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP. W jego skład wejdą osoby, które uzyskały lub uzyskają uprawnienia kombatanckie z tytułu zbrojnej walki o niepodległość państwa polskiego. Korpus będzie honorową wspólnotą żołnierską, której członkowie otrzymają specjalne legitymacje wydawane przez szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych (UdSKiOR). Świętem członków Korpusu będzie 1 września obchodzony jako Dzień Weterana Walk o Niepodległość RP.
Projekt wprowadza wyższą ulgę komunikacyjną dla weteranów. Członkowie Korpusu będą mogli korzystać z 51 proc. zniżki na bilety w krajowych przejazdach autobusowych i kolejowych (dotychczas jako kombatanci mieli ulgę w wysokości 37 proc.). Uregulowano w nim też kwestię ryczałtu energetycznego dla kombatantów. Ma on wynosić 157,67 zł miesięcznie i być corocznie waloryzowany o średnioroczny wskaźnik cen nośników energii z poprzedniego roku. Przewidziano nowy, uproszczony tryb wypłaty świadczeń dla zamieszkałych za granicą kombatantów. Mają być one wpłacane np. razem z emeryturą lub rentą na zagraniczny rachunek bankowy.
W UdSKiOR ma powstać baza uprawnionych do świadczeń opieki zdrowotnej (kombatantów, inwalidów wojennych i ofiar represji). Będzie prowadzona w formie elektronicznej przez szefa Urzędu na podstawie danych przekazanych przez: ZUS, KRUS, zakład emerytalno-rentowy MSW, wojskowe biura emerytalne, biuro emerytalne Służby Więziennej, ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Wśród przekazywanych danych będzie: nazwisko, imiona, data urodzenia, numer PESEL (lub dokumentu tożsamości), adres oraz informacja o rodzaju przyznanego świadczenia (np. rencie czy dodatku kombatanckim).
Dane zgromadzone w bazie Urzędu jego szef przekaże NFZ, gdzie mają być wykorzystywane do weryfikacji uprawnień do świadczeń zdrowotnych. W nowelizacji wprowadzono też ułatwienia w dostępie do tych świadczeń dla kombatantów. Świadczeniodawca będzie upoważniony do ich udzielania poza kolejnością, w dniu zgłoszenia. Jeśli nie będzie to możliwe, będzie musiał wyznaczyć inny termin, także poza kolejnością. Świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie będą mogły być udzielane później niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. W miejscach rejestracji pacjentów i udzielania świadczeń oraz w aptekach mają być wywieszane informacje o tych uprawnieniach. NFZ będzie zobligowany do monitorowania realizacji uprawnień.
Poselski projekt autorstwa posłów PiS również przewiduje utworzenie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP. W skład Korpusu miałyby wchodzić osoby walczące o niepodległość Polski do końca II wojny lub biorące po wojnie udział w walce zbrojnej z narzucanym Polsce reżimem komunistycznym oraz odznaczone Krzyżem Wojskowym. Status weterana ma nadawać szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, który przed wydaniem orzeczenia będzie mógł zwrócić się m.in. do IPN o wydanie informacji o danej osobie.
Projekt przewiduje wydawanie przez szefa BBN legitymacji i odznaki weterana. Opieka nad weteranami powierzona zostanie starostom i wojewodom. Do ich zadań należeć będzie m.in. udzielanie pomocy weteranom w zakresie opieki zdrowotnej i organizacja obchodów rocznic. W każdym województwie ma być powołany pełnomocnik ds. weteranów.
Ponadto proponowane przepisy zakładają, że weteranom będzie przysługiwał dodatek w wysokości 200 zł miesięcznie, podwyższany przy rewaloryzacji rent i emerytur. Ma go wypłacać organ emerytalno-rentowy lub ZUS niezależnie od innych świadczeń. Projekt zakłada też wypłacanie po śmierci weterana najbliższej rodzinie zasiłku pogrzebowego w wysokości 400 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Przewiduje także wojskową asystę honorową podczas pochówku na terenie kraju.
Weterani będą mogli korzystać poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej i usług farmaceutycznych oraz z bezpłatnego zaopatrzenia m.in. w leki na receptę. Ponadto dzień wybuchu II wojny, czyli 1 września ma zostać Dniem Weterana Walk o Niepodległość RP.
Zgodnie z projektem status weterana nie obejmie członków Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, SB, Informacji Wojskowej, Głównego Zarządu Informacyjnego i Głównego Zarządu Politycznego LWP. Weteranami nie zostaną również m.in. osoby kolaborujące przeciwko niepodległości Polski z władzami państw okupacyjnych, które wstąpiły do sił zbrojnych tych państw, pracowały w ich formacjach policyjnych lub służbach wywiadowczych. Nie będą mogły nimi zostać też osoby zajmujące stanowiska związane ze stosowaniem represji wobec działaczy na rzecz niepodległości Polski.
Podczas posiedzenia podkomisji ocenę prawną i merytoryczną obu projektów zaprezentowali eksperci z Biura Analiz Sejmowych. Z punktu widzenia prawnego oba projekty uznano za częściowo zbieżne, jednak ich jednoczesne uchwalenie uniemożliwia "postulat przyznania zróżnicowanych uprawnień" oraz wskazanie innych organów nadających status weterana. Z punktu widzenia prawno-legislacyjnego projekt rządowy uznano za poprawniejszy, jednak w mniejszym stopniu realizujący konstytucyjne wskazanie o zapewnieniu weteranom "specjalnej opieki".
Eksperci merytoryczni uznali zakres zmian w ustawie proponowany przez projekt rządowy za "niewielki", głównie porządkujący przepisy pod kątem konstytucji i standardów legislacyjnych. Zawarli w swym piśmie także krytykę projektu uznając, że "państwo powinno kombatantom zagwarantować bardziej efektywną pomoc", zwłaszcza w zakresie ochrony zdrowia oraz usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych.
Projekt poselski także spotkał się w krytyką ekspertów, którzy negatywnie zaopiniowali m.in. postulat powierzenia BBN obowiązku opieki nad weteranami, zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego dla rodzin i włączenie odznaczonych Krzyżem Wojskowym w skład Korpusu.
Obecni na komisji przedstawiciele organizacji kombatanckich za najważniejszą kwestię, która powinna znaleźć się w nowej ustawie uznali zapewnienie właściwego dostępu do opieki zdrowotnej. Podnosili także m.in. sprawę przyznania tych priorytetowych świadczeń ofiarom wojennych deportacji.
Kierownik UdSKiOR Jan S. Ciechanowski, reprezentujący projekt rządowy podkreślił, że wychodzi on naprzeciw wielu postulatom środowisk kombatanckich. "To będzie pierwsza pozytywna zmiana w ustawie o kombatantach i ofiarach represji od wielu lat. Najważniejszym punktem są kwestie zdrowotne, czyli zapewnienie kombatantom i osobom represjonowanym rzeczywistego pierwszeństwa w dostępie do świadczeń.
Będzie to też symboliczne pokazanie zarówno osobom zasłużonym, jak i społeczeństwu, że państwo rzeczywiście otacza szczególną opieką weteranów walk o niepodległość, w tym zwłaszcza inwalidów wojennych. Ważne jest oczywiście również utworzenie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP, składającego się z kombatantów walczących z bronią w ręku, przywrócenie większej ulgi komunikacyjnej, co jest podnoszone na większości spotkań z kombatantami, a także stworzenie jednej bazy danych kombatantów, co ułatwi opiekę i współpracę z nimi" - podkreślił Ciechanowski.
Za projekt bazowy do dalszych prac podkomisja przyjęła projekt rządowy. (PAP)
akn/ abe/
