Sejmowa Komisja Kultury zdecydowała w środę o powołaniu podkomisji celem wypracowania wspólnego projektu uchwały w związku ze 120. rocznicą powstania Polskiej Partii Socjalistycznej. Dwa odrębne projekty w tej sprawie zgłosiły SLD i PiS.
"PPS odegrała dużą rolę w dziejach Polski, zarówno w okresie przedniepodległościowym, jak i międzywojennym, wojennym i w czasie Polski Ludowej. Była to formacja wielonurtowa. Wyróżniało ją to, że starała się być formacją niepodległościową, jak i taką, która się opowiada za sprawiedliwością społeczną. Ten projekt uchwały wyraża uznanie pokoleniom działaczy PPS za ich wkład w budowę Polski niepodległej i sprawiedliwej. Uważamy, że należy zaakcentować, że PPS była siłą polityczną, która odegrała też znaczący wpływ w procesie tworzenia i respektowania reguł polskiej demokracji parlamentarnej" - mówił przedstawiciel wnioskodawców pierwszego z projektów poseł Tadeusz Iwiński (SLD).
Jak zaznaczył, wiele rozwiązań istniejących obecnie w Polsce, jak 8-godzinny dzień pracy czy ustawodawstwo społeczne powstało z inicjatywy PPS. "Nie wdajemy się w losy powojenne PPS-u, które mogą być przedmiotem sporu. Jak wiadomo w 1948 r. doszło do zjednoczenia (z PPR - PAP), a raczej wchłonięcia, ale na pewno nie była to likwidacja PPS-u i byli działacze, którzy później odegrali istotną, chociaż niejednoznaczną, rolę jak Osóbka-Morawski czy Cyrankiewicz. Nie odnosimy się też do działania PPS na emigracji. Wychodzimy z założenia, że po prostu trzeba uczcić tę rocznicę" - zaakcentował Iwiński.
Przedstawiciel wnioskodawców drugiego projektu poseł Ryszard Terlecki (PiS) powiedział, że jego formacja zgadza się z potrzebą uznania wagi rocznicy powstania PPS, jednej z formacji tworzących niepodległą Polskę. "Mamy jednak zastrzeżenia do uzasadnienia drugiego projektu. Kwestią zasadniczą jest, że nie można odwołać się do połowy historii PPS-u i zapomnieć o drugiej części. PPS po II wojnie w kraju nie mogła się odrodzić, komuniści nie zgodzili się. Jedyny kandydat PPS w wyborach 1947 r. Zygmunt Żuławski kandydował z listy PSL. Utworzono agenturalną PPS przy PPR. Później do tej PPS z braku prawdziwej wstąpiło rzeczywiście trochę działaczy przedwojennych, ale w 1948 r. komuniści zlikwidowali tę +resztówkę+" - dodał Terlecki.
Podkreślił, że PPS jednak nie przestała działać na emigracji i w podziemiu aż do 1989 r., współtworząc także rządy na uchodźstwie. "Warto też powiedzieć, że liderów PPS w kraju przed zjednoczeniem postawiono przed sądem komunistycznym, skazano na ciężkie wyroki więzienia, niektórzy zostali w nim zamordowani, jak Kazimierz Pużak. Ci którzy przeżyli, zawsze już w PRL-u byli obywatelami drugiej kategorii i byli prześladowani. I o tym trzeba by wspomnieć w tej uchwale, powiedzieć co się z PPS stało i dokończyć w tym krótkim opisie historię partii, która została w Polsce zniszczona" - podsumował poseł PiS.
Wobec niepowodzenia prób stworzenia wspólnego tekstu projektu uchwały, komisja zdecydowała o powołaniu podkomisji w celu wypracowania takiego projektu.
17 listopada 1892 r. w Paryżu rozpoczął się zjazd działaczy kilku grup socjalistycznych uznawany za początek PPS. Stworzono jednolitą organizację, której celem była "samodzielna republika demokratyczna". W niepodległej Polsce miały obowiązywać: bezpośrednie, powszechne, tajne głosowanie, równouprawnienie narodowości wchodzących w skład RP na zasadzie dobrowolności, równość obywateli bez względu na płeć, rasę narodowość i wyznanie, wolność słowa, druku, stowarzyszeń, bezpłatne nauczanie, podatek progresywny.
Przewidywano m.in. 8-godzinny dzień pracy, równą płacę dla mężczyzn i kobiet, zakaz pracy dzieci do lat 14, ubezpieczenia chorobowe i emerytalne, stopniowe uspołecznianie ziemi i narzędzi produkcji, wolność "zmów robotniczych". Za środki bieżącej walki uznano strajki, petycje do władz i manifestacje. Od początku działaczem partii był Józef Piłsudski, redaktor, potem wydawca "Robotnika", członek Centralnego Komitetu Robotniczego PPS.
PPS odegrała ważną rolę w wydarzeniach w zaborze rosyjskim 1905-1907 r. nazwanych rewolucją. Na tle stosunku do niepodległości Polski nastąpił wówczas spór w PPS i w 1906 r. rozłam. Powstała niepodległościowa PPS-Frakcja Rewolucyjna z Józefem Piłsudskim jako liderem i PPS-Lewica przewidująca co najwyżej autonomię dla Polski w ramach przyszłej socjalistycznej Rosji.
W listopadzie 1918 r. politycy PPS współtworzyli Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej na czele z przedstawicielem partii Ignacym Daszyńskim. Powołany już przez Piłsudskiego rząd polityka PPS Jędrzeja Moraczewskiego wprowadził m.in. 8-godzinny dzień pracy i obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe. Przywódcy partii poparli zamach majowy, lecz wkrótce przeszli do opozycji. W kolejnych latach partia m.in. współtworzyła Centrolew, a jej polityków sądzono w tzw. procesie brzeskim.
Podczas II wojny działacze PPS wchodzili w skład władz Polskiego Państwa Podziemnego i rządu na emigracji. (PAP)
akn/ ls/
