Dążenia do centralizacja państwa, to jedno z niepokojących zjawisk wskazanych w raporcie analizującym szanse i wyzwania stojące przed samorządem terytorialnym, który przedstawiony został na zorganizowanej w środę w Senacie konferencji poświęconej sytuacji samorządu w Polsce.
27 maja minęło dwadzieścia lat od pierwszych wyborów do odrodzonego samorządu terytorialnego - do rad gmin, które były możliwe m.in. dzięki reformie samorządowej przygotowowanej przez Senat.
W związku z tą rocznicą Senat we współpracy z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej przygotował konferencję "Szansze i wyzawania samorządu terytorialnego w Polsce". Poza marszałkiem Senatu Bogdanem Borusewiczem wzięli w niej udział: jeden z autorów reformy samorządowej prof. Jerzy Regulski i przedstawiciele polskich miast i gmin.
Borusewicz ocenił podczas debaty, że wprowadzenie reformy samorządowej w zasadzie zmieniło ustrój Polski. "Reforma samorządowa obok reformy gospodarczej to były podstawowe dwie reformy zmieniające Polskę, jej ustrój gospodarczy i ustrój polityczny" - powiedział.
"Z dwudziestoletniej perspektywy reforma samorządowa okazała się dobrą pracą. Bo samorządy sprawdziły się i to jest teza, która w zasadzie nie podlega dyskusji, bo nikt nie stawia innej. To nie oznacza, żebyśmy nie byli zobowiązani do krytycznej refleksji nad tym, jak samorządy funkcjonują i jakie są nowe problemy" - zaznaczył. Zadeklarował też, że "Senat nie będzie tylko izbą refleksji, ale też będzie i jest izbą działania" w takim udoskonalaniu prawa, by samorządy miały pomoc w rozwiązywaniu swych problemów.
Podczas debaty został przedstawiony raport autorstwa prof. Regulskiego analizujący najważniejsze szanse i wyzwania dla rozwoju samorządu terytorialnego w Polsce. Został on przygotowany na podstawie ankiety przeprowadzonej we wszystkich województwach przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej.
"Rozwój samorządów jest warunkiem rozwoju całego kraju, co działalność władz samorządowych potwierdziła w ciągu minionych 20 lat. Rozwój społeczny i gospodarczy jest przede wszystkim wynikiem działalności obywateli. Trzeba im to nie tylko umożliwić, ale i zachęcić do podejmowania szeregu własnych inicjatyw" - powiedział Regulski.
Jak mówił, dokument wskazuje m.in. na brak określenia miejsca samorządu w strukturze państwa - szczegółowy ustrój samorządu jest opisany w wielu ustawach. Dodał, że badani zwrócili uwagę na szkodliwą interpretację prawa przez organy kontrolujące samorząd, co w znaczący sposób ogranicza jego rozwój.
Zaznaczył, że badani zauważyli także niebezpieczne dążenia do centralizacji państwa. "Ostanie dwudziestolecie dostaracza nam wielu przykładów dążeń do centralizaji przez przyjmowanie przez resorty uprawnień, które powinny należeć do władz samorządowych. Przykładami mogą być tutaj: centralizacja finansowania służby zdrowa, próby narzucania mundurków szkolnych, wprowadzenie becikowego czy recentralizacja finansowania policji lokalnej. Wszystkie te działania zostały narzucone przez ministerstwa, ale finanoswanie leży po stronie samorządowej" - mówił Regulski.
Według raportu, aż 65 proc. respondentów stwierdza, że działalność i aspiracje poszczególnych resortów wkraczają w kompetencje władz samorządowych; wskazują oni długą listę tych instytucji: na pierwszym miejscu wymieniane jest Ministerstwo Edukacji, które "poprzez działalność kuratoriów, utrudnia rozwiązania lokalnych problemów, a poprzez utrzymywanie Karty Nauczyciela narzuca zupełnie nieracjonalne modele wynagrodzeń". Na dalszych miejscach znajdują się ministerstwa: Finansów, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Środowiska i Kultury.
Ponadto raport jako bariery rozwojowe wymienia m.in. ograniczenia finansów, nieuregulowaną gospodarkę przestrzenną, a także niskie zainteresowaine lokalnych społeczności pracą na poziomie samorządu. W dokumencie zauważono też pozytywne aspekty, takie jak kompetentne kadry, sukces wprowadzenia bezpośrednich wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentow miast oraz zdolność społeczności lokalnych do praktycznej realizacji zasad samorządności.
Regulski zapoponował też powołanie Senackiego Forum Samorządowego, które miałoby pracować nad rozwiązaniami legislacyjnymi, a także "stanowić element dialogu społecznego pomiędzy Senatem - jako opiekunem samorządności - a jak najszerszym środowiskiem samorządowym".(PAP)
agy/ mok/ jbr/
