Senat wprowadził w czwartek poprawki do ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, która kompleksowo reguluje użycie i wykorzystanie środków takich jak np. kajdanki i pałki. Teraz ustawa wróci do Sejmu.
Ustawa ustala m.in., jakie konkretnie środki przysługują każdej z ponad 20 formacji i podmiotów, kiedy i na jakich zasadach mogą być użyte lub wykorzystane oraz kroki, jakie należy podjąć przed i po sięgnięciu po środki przymusu lub broń. Za przyjęciem ustawy z poprawkami zagłosowało 54 senatorów, przeciw było 23, a jeden się wstrzymał.
Senatorowie wprowadzili do ustawy ponad 20 poprawek, przeważnie redakcyjnych, legislacyjnych i doprecyzowujących. Jedna z nich rozszerza katalog środków przymusu przysługujących Służbie Więziennej o psy służbowe, już teraz wykorzystywane przez tę formację. Inna - zobowiązuje MSW do przedstawienia Sejmowi i Senatowi po roku od wejścia w życie ustawy oceny jej funkcjonowania, szczególnie w zakresie "zasadności i skuteczności rozwiązań nią przewidzianych".
Do ustawy wprowadzono też poprawki, które zezwalają na prewencyjne - dla zapobieżenia ucieczce oraz aktom agresji lub autoagresji - użycie siły fizycznej, kajdanek, kaftana bezpieczeństwa i kasku zabezpieczającego (zapobiegającego samookaleczeniu głowy) m.in. wobec osób ujętych, umieszczonych w areszcie oraz więźniów.
Wystarczającego poparcia nie uzyskała propozycja poprawki pozwalająca na złożenie zażalenia do prokuratury na użycie środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej przez policję; poparło ją 24 senatorów, 52 było przeciw, a dwóch się wstrzymało. Takiej zmianie sprzeciwiało się MSW, argumentując, że sparaliżuje ona pracę policji i prokuratury, np. gdy po każdym meczu zażalenia będą składali pseudokibice. Resort przypominał, że w razie niezgodnego z ustawą zastosowania środków przymusu lub broni istnieje możliwość złożenia zawiadomienia do prokuratury.
Ustawa, której projekt przygotowało MSW, pozostawia obowiązek oddania strzału ostrzegawczego. Funkcjonariusz przed użyciem broni palnej będzie musiał okrzykiem zidentyfikować formację, do której należy (np. "Policja!"). Jeśli osoba nie podporządkuje się wezwaniu, powinna zostać ostrzeżona o oddaniu strzału ostrzegawczego: "Stój, bo strzelam!".
Jeśli zignorowane zostanie również i to ostrzeżenie, uprawniony ma oddać strzał ostrzegawczy w bezpiecznym kierunku. Zgodnie z ustawą od tej procedury lub jej poszczególnych elementów, w szczególności od oddania strzału ostrzegawczego, można odstąpić, "jeżeli ich zrealizowanie groziłoby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia uprawnionego lub innej osoby".
Ustawa co do zasady zakazuje użycia broni palnej przez oddziały zwarte jakiejkolwiek formacji (obecnie przepisy zezwalają oddziałom policji strzelać na rozkaz dowódcy). Przewidziane są dwa wyjątki - pierwszy dotyczy bezpośredniego zagrożenia życia, np. gdyby któryś z dowódców (bo - jak zapewnia MSW - w praktyce tylko oni mają broń palną) odłączył się od oddziału i znalazł się w niebezpieczeństwie; drugi - stanu wyjątkowego, kiedy strzelać będą mogły oddziały policji lub wojska. Reguły postępowania na taką okoliczność, włącznie z obowiązkiem oddania salwy ostrzegawczej, określono w ustawie.
Zgodnie z ustawą wobec kobiet w widocznej ciąży oraz osób, których wygląd wskazuje, że albo mają 13 lat lub mniej, albo są niepełnosprawne ruchowo będzie można użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik obezwładniających. Jeśli to okaże się niewystarczające lub niemożliwe, po inne środki przymusu bezpośredniego lub broń palną będzie można sięgnąć jedynie dla odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie innego człowieka.
Zgodnie z ustawą BOR i ABW nie będą mogły już używać kaftanów bezpieczeństwa oraz pasów obezwładniających. Ustawa odbiera Służbie Więziennej możliwość używania paralizatorów, a Inspekcji Transportu Drogowego - prawo do używania kolczatek, kajdanek na nogi i pojazdów służbowych (w roli środków przymusu bezpośredniego, np. do blokowania drogi). Z kolei m.in. ABW, BOR oraz straże - ochrony kolei, marszałkowska, leśna i łowiecka - zyskają prawo do używania paralizatorów, a sama ABW - także psów służbowych.
Ustawa wprowadza też nowe środki przymusu bezpośredniego, takie jak materiały wybuchowe do pokonywania zamknięć budowlanych i innych przeszkód oraz środki pirotechniczne do ogłuszania lub chwilowego oślepiania. Zrezygnowano ze stosowania tzw. prowadnic, broni gazowej, blokad stawu kolanowego i zasłon na twarz.
Gdyby siły policji okazały się niewystarczające, ustawa pozwala na użycie oddziałów wojska. W takiej sytuacji żołnierze mieliby takie same uprawnienia jak policjanci.
Ustawa ujednolica zasady używania i wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej między różnymi formacjami. Do tej pory regulowały to rozporządzenia dotyczące poszczególnych służb, jednak w ub. roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że tego typu przepisy muszą znaleźć się w akcie prawnym wyższej rangi - ustawie. Dotychczasowe regulacje stracą moc 5 czerwca 2013 r.; wtedy miałaby wejść w życie nowa ustawa.
Teraz ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej ponownie trafi do Sejmu. (PAP)
ral/ abr/ jra/
