Zbiór dokumentów dotyczących powojennej działalności na Górnym Śląsku i Podbeskidziu młodzieżówek antykomunistycznych, a także ich rozpracowywania i represjonowania przez organy bezpieczeństwa, zawiera nowa publikacja IPN zaprezentowana w czwartek w Katowicach.
Zbiór "UB a młodzieżowe organizacje antykomunistyczne w latach 1945-1954 na Górnym Śląsku i Podbeskidziu. Metody operacyjne aparatu bezpieczeństwa w świetle dokumentów" przygotowali archiwiści oddziałowego biura udostępniania i archiwizacji IPN w Katowicach: dr Anna Badura, Leszek Malczak, Grzegorz Musiał oraz Daniel Salbert.
Przedstawiciele katowickiego IPN podkreślają, że ponad 400-stronicowa publikacja należy do najpełniejszych, poświęconych wciąż nie do końca zbadanej problematyce młodzieżowego podziemia antykomunistycznego w regionie w okresie powojennym i okresie stalinizmu. W książce ujęto 31 organizacji tego rodzaju. Wydawnictwo - w zamierzeniu jego autorów - ma być podstawą do dalszych badań, zarówno archiwalnych jak i historycznych.
"Jednym z najważniejszych walorów tego opracowania jest obszerna część dokumentalna, oparta na materiałach archiwalnych, obrazujących m.in. metody operacyjne aparatu bezpieczeństwa, stosowane wobec tych młodzieżowych organizacji i ich członków" - powiedziała PAP Monika Kobylańska z katowickiego IPN.
Zbiór prezentowanych archiwaliów poprzedza ponad 30-stronicowe wprowadzenie. Wyjaśnia ono m.in. przyjęte kryteria doboru dokumentów: wiek konspiratorów między 14-26 lat, zasięg terytorialny ich działalności, a także przyjęte ramy czasowe - do 1954 r. wraz z rozwojem i umocnieniem się aparatu bezpieczeństwa większość ugrupowań młodzieżowych została rozbita, a ich członkowie aresztowani i osądzeni.
Autorzy we wstępie prezentują też obowiązującą po wojnie linię ideologiczną, promujące ustrój organizacje komunistyczne, a także formy sprzeciwu młodzieży wyrażające się np. podczas demonstracji trzeciomajowych czy nastroje ówczesnych młodych opozycjonistów.
Prezentowane tajne grupy młodzieżowe wywodziły się z różnych środowisk i tradycji - sięgających korzeniami do przedwojennych organizacji patriotycznych, narodowych czy religijnych, niektóre z nich kontynuowały walkę zbrojnego podziemia podczas okupacji. Głównymi przejawami ich działalności były akcje propagandowe (hasła na murach, ulotki) oraz akcje sabotażowo-dywersyjne (niszczenie komunistycznych pomników czy placówek systemowego Związku Młodzieży Polskiej).
Wybrane z archiwów dokumenty zostały przedrukowane w trzech grupach. Dotyczą one: działalności młodzieżówek (ulotki, odezwy, przysięga, plan zebrania), ich rozpracowywania przez aparat bezpieczeństwa (raporty, plany, postanowienia o wszczęciu/zamknięciu śledztwa, postanowienia o aresztowaniu, protokoły oględzin dowodów rzeczowych, charakterystyki organizacji, protokoły przesłuchań, doniesienia informatorów), a także procesów sądowych ich członków (akty oskarżenia, wyroki).
Publikację uzupełniono skanami dokumentów i odnalezionymi w aktach zdjęciami. Można na nich zobaczyć np. członków działającej w rejonie Tarnowskich Gór ok. 6-osobowej Antykomunistycznej Organizacji Zbrojnej "Bóg, Ojczyzna, Nauka", zajmującej się przede wszystkim wydawaniem ulotek czy działającej w okolicach Chorzowa ok. 10-osobowej organizacji "Contra", która - obok ulotek - m.in. wysyłała listy z pogróżkami
To kolejne wydawnictwo IPN, poświęcone organizacjom antykomunistycznego podziemia na Śląsku. W 2008 r. Instytut wydał książkę "Z Archiwum Pawła Cierpioła - Makopola 1941-1948". Prezentowane w niej dokumenty pochodziły z zarekwirowanego przez UB w 1947 r. archiwum tzw. grupy Makopola - poakowskiej organizacji działającej do 1947 r., a dowodzonej przez Pawła Cierpioła ps. "Makopol".
Mateusz Babak (PAP)
mtb/ mab/ ls/
