Zakończył się trwający od sierpnia 2011 r., remont XIX-wiecznej synagogi w Płocku. Odrestaurowany obiekt przeznaczono na Muzeum Żydów Mazowieckich. Placówka ma rozpocząć działalność w marcu jako oddział płockiego Muzeum Mazowieckiego.
Inicjatorem renowacji i adaptacji budynku na muzeum jest Stowarzyszenie Synagoga Płocka, które na ten cel zebrało około 1,3 mln zł. Koszt całej inwestycji wyniósł ponad 9 mln zł, z czego 7,7 mln zł pochodziło ze środków Unii Europejskiej.
O zakończeniu prac remontowanych i modernizacyjnych poinformowano w piątek podczas konferencji prasowej Stowarzyszenia Synagoga Płocka. Jego wiceprezes Konrad Jaskóła, b. szef dawnej Petrochemii Płock, podkreślił, iż wszyscy zaangażowani w projekt mają nadzieję, że placówka muzealna będzie pełniła rolę Centrum Spotkań Kultur. "Chcielibyśmy, aby przyjęła się taka nazwa - Centrum Spotkań Kultur. By to muzeum nie było instytucją skostniałą, by placówka żyła i rozwijała działalność, będąc właśnie miejscem spotkań ludzi z różnych stron" - powiedział Jaskóła.
Wiceminister kultury Piotr Żuchowoski podkreślił, iż nie sposób zrozumieć polskiego dziedzictwa bez udziału Żydów. Dodał, że takie inicjatywy, jak odnowienie płockiej synagogi i utworzenie w niej muzeum poświęconego historii Żydów na Mazowszu, przełamują krzywdzące stereotypy o polskim antysemityzmie. "Bez naszych działań tych stereotypów nigdy nie zmienimy. Dziękuję tym, którzy w sposób oddolny i autentyczny zaangażowali się w odbudowę synagogi jako materialnego świadka obecności Żydów w Płocku" - powiedział Żuchowski.
Remont synagogi i prace restauracyjne polegały na wzmocnieniu konstrukcji budynku, w tym fundamentów i ścian oraz na położeniu nowego dachu, a także na przywróceniu układu wnętrz XIX wieku. Najważniejszą częścią Muzeum Żydów Mazowieckich będzie multimedialna ekspozycja poświecona ich historii i kulturze. Odrębną część stanowić będzie ekspozycja poświęcona Holokaustowi. Znajdą się tam m.in. obrazy Feliksa Tuszyńskiego, 91-letniego malarza urodzonego w Płocku w rodzinie żydowskiej, który od 1950 r. mieszka w Australii - 40 prac ofiarował placówce sam artysta.
Popadająca od wielu lat w ruinę płocka synagoga to budynek murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony w stylu klasycystycznym. Jest jedną z nielicznych bożnic zachowanych na Mazowszu i jedyną na terenie regionu płockiego. Projekt adaptacji zakłada odtworzenie wyglądu synagogi z lat 60. XIX wieku. Zabezpieczona zostanie konstrukcja budynku, wzmocnione zostaną jego fundamenty, wymieniony zostanie dach. Aranżacja multimedialna wnętrz poprzez wizualizacje opowiadać będzie o historii osadnictwa Żydów na Mazowszu, a także o obrzędach religijnych judaizmu, obyczajach, muzyce i kuchni żydowskiej -ekranami staną się m.in. okna synagogi. Odrębna ekspozycja poświęcona będzie Holokaustowi. Wnętrza będą przystosowane do organizowania zajęć edukacyjnych a także koncertów.
Synagoga w Płocku została wybudowana około 1810 r. W 1870 r. przeprowadzono w niej remont, podczas którego we wnętrzu wzniesiono nowy Aron ha-Kodesz, szafę na zwoje Tory. W czasie II wojny światowej w synagodze mieściła się siedziba Judenratu, czyli Rady Żydowskiej, administrującej tamtejszym gettem. W 1949 r. społeczność żydowska uruchomiła w budynku spółdzielnię dziewiarską. W 1959 r. przeszedł on na własność Skarbu Państwa i został wpisany do rejestru zabytków.
W 1991 r. ówczesny wojewoda płocki przekazał nieruchomość miastu. W 1997 r. synagogę odzyskała gmina żydowska z siedzibą w Łodzi, która rok później na mocy ugody z Urzędem Miasta Płocka zrzekła się praw do nieruchomości w zamian za 224 tys. zł. W styczniu 2004 r. płoccy radni większością głosów podjęli uchwałę o wystawieniu na sprzedaż synagogi. Później wycofali się z tego pomysłu, rozważając możliwość dzierżawy. Dla ratowania bożnicy zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, skupiające ludzi kultury i przedsiębiorców, które ostatecznie przejęło od miasta budynek.
Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta. Holocaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA. (PAP)
mb/ abe/
