Na konserwację polskich i niemieckich nagrobków pochodzących z początku XX w. zbierają datki w czwartek wolontariusze na szczecińskim Cmentarzu Centralnym - największej w Polsce nekropolii i trzeciej w Europie pod względem zajmowanej powierzchni.
Jak powiedział w rozmowie z PAP prezes Stowarzyszenia na rzecz Cmentarza Centralnego Maciej Słomiński, kwesta na cmentarzu organizowana jest już po raz dziewiąty. Od pierwszej zbiórki pieniądze przeznaczane były na odnowienie zarówno polskich nagrobków, jak i tych poniemieckich. Przez prawie dziesięć lat odrestaurowano łącznie około 100 polskich i niemieckich pomników.
Słomiński dodał, że stowarzyszenie odnawia nagrobki ważnych osób dla kultury i sztuki polskiego Szczecina. Do tej pory udało się odnowić na Cmentarzu Centralnym nagrobek m.in. polskiej aktorki Stanisławy Engelówny czy pionierów szczecińskiego życia muzycznego państwa Piotrowskich.
W tym roku kwestujący zbierają datki m.in. na odrestaurowanie nagrobka Władysława Górzyńskiego; kompozytora i dyrygenta, który spoczął w Szczecinie.
Górzyński urodził się w 1887 r. w Krakowie, tam też odbył studia dyrygenckie u Feliksa Nowowiejskiego, kontynuował naukę w Lipsku i Berlinie. Orkiestry, które założył koncertowały w Berlinie, Wiedniu i w Paryżu. Podczas wojny ukrywał się przed hitlerowcami, w powstaniu warszawskim stracił żonę i trzech synów. W 1945 r. zamieszkał w Szczecinie. Związał się z Rozgłośnią Polskiego Radia. Tu przygotowywał m.in. ilustracje muzyczne do słuchowisk i audycji radiowych. Tutaj również powołał do życia orkiestrę, która stała się ważnym elementem życia kulturalnego miasta. Zmarł w 1966 r.
W 2011 r. zebrano prawie 12 tys. zł, odrestaurowano wtedy nagrobek Stanisława Czapelskiego reżysera i dyrektora wielu polskich teatrów oraz dwie poniemieckie płyty nagrobne z grobowca rodzinnego.
Cmentarz Centralny, dawny Haupt Friedhof, założono w latach 1899-1900. Otwarto go w grudniu 1901 r. Generalny projekt nekropolii opracował szczeciński architekt Wilhelm Meyer-Schwartau. Był on także twórcą neoromańskiej kaplicy głównej (1900-1902). Na cmentarzu powstały oryginalne obiekty sztuki nagrobnej, projektowane przez artystów tej miary co Ernst Barlach, niemiecki rzeźbiarz i grafik.
Współtwórcą układu zieleni i pierwszym dyrektorem cmentarza był Georg Hannig (1872-1934). Przyjął on założenie, że groby powinny być widoczne ze wszystkich stron, dlatego unikał stłoczenia dużej liczby nagrobków. Na cmentarzu rośnie blisko 420 gatunków drzew i krzewów, w tym sporo egzotycznych.
W starej części nekropolii znajdują się groby i pomniki słynnych szczecinian, m.in. projektantów cmentarza - Wilhelma Meyera Schwartau i Georga Hanniga, słynnego nadburmistrza Szczecina Hermanna Hackera, historyka i konserwatora zabytków Hugona Lemcke. W spisie konserwatora zabytków ujęto 34 poniemieckie nagrobki.
W okresie II wojny na szczecińskiej nekropolii pochowano zwłoki tysięcy ofiar nalotów bombowych na miasto. Po 1945 r. polskie pochówki przeprowadzano na terenach wolnych, potem stopniowo likwidowano kwatery starsze. W strukturę cmentarza włączono dawny cmentarz garnizonowy i tereny wojskowe.
Na terenie nekropolii spoczywa ok. 300 tysięcy osób. Na cmentarzu jest ok. 30 pomników, obelisków i tablic, poświęconych m.in. Tym, co nie powrócili z morza, Pamięci Sybiraków, Armii Krajowej, Pamięci Dzieci Nienarodzonych, Ofiar Hitlerowskich Obozów Koncentracyjnych; jest Pomnik Braterstwa Broni oraz obelisk Ku Czci Ofiar Stalinizmu. (PAP)
res/ ls/
