Wystawa o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z województwa zachodniopomorskiego oraz prezentacja książki o szczecińskiej filii obozu w Sztutowie rozpoczęły w środę prezentację w Warszawie dokonań szczecińskiego oddziału IPN.
Przez cały miesiąc w warszawskim Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej będzie można oglądać wystawę zatytułowaną "Uczynki, za które nie ma zapłaty. Sprawiedliwi z Zachodniopomorskiego". Pokazuje ona sylwetki osób, które podczas okupacji ratowały Żydów, a po wojnie zamieszkały na terenie dzisiejszego województwa zachodniopomorskiego. W większości wypadków byli to mieszkańcy dwanych Kresów.
Wystawa towarzyszy książce pt. "Jak ci się uda uratować, pamiętaj" opublikowanej niedawno przez szczeciński IPN. "Z zestawień statystycznych wynika, że do 2010 r. tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata uhonorowano ponad 23 tys. osób, z których ponad 6 tys. stanowią Polacy. Statystyki milczą jednak na temat Sprawiedliwych, którzy po wojnie zamieszkali na terenie obecnego województwa zachodniopomorskiego. W toku kilkumiesięcznych poszukiwań udało się sporządzić listę ponad 40 osób, 35 relacji ich autorstwa oraz osób opowiadających ich historie trafiło do prezentowanego zbioru. Zapewne Sprawiedliwych z regionu jest więcej" - mówił Paweł Knap ze szczecińskiego oddziału IPN, który jest redaktorem książki.
Podstawę źródłową pracy stanowią akta wniosków o tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata złożonych w polskiej sekcji Yad Vashem, zgromadzone w archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, oraz nagrania rozmów przeprowadzonych przez autora opracowania z odznaczonymi i członkami ich rodzin. Wykorzystano również uzyskane podczas tych spotkań dokumenty - wspomnienia, korespondencję prywatną, notatki, zapiski na rewersach fotografii.
Podczas środowego spotkania zaprezentowano też książkę "Bunkry na ruinach. Szkice do historii KL Stutthof - Aubenlager Poelitz" Józefa Jagodzińskiego, która ukazała się nakładem szczecińskiego IPN w 2009 roku, ale w związku z dużym zainteresowaniem czytelników zostanie w 2011 roku wznowiona. Publikacja dotyczy filii obozu koncentracyjnego w Sztutowie, która mieściła się w podszczecińskich Policach. Utworzono ją wiosną 1944 roku, w związku z zapotrzebowaniem na siłę roboczą w pobliskiej fabryce benzyny syntetycznej. Liczba więzionych w Policach wahała się od 800 w czerwcu 1944 do 2,8 tys. w sierpniu 1944 r. W obozie przebywali Polacy, Rosjanie, Litwini, Łotysze, Niemcy, Francuzi, Jugosłowianie i Grecy, pod koniec jego istnienia prawdopodobnie również Żydzi.
Do tej pory nie została opublikowana monografia polickiej filii KL Stutthof, wspomnienia Józefa Jagodzińskiego, na które Paweł Knap natrafił w szczecińskich archiwach, są w tym sensie wyjątkowe.
Jagodziński, żołnierz kampanii wrześniowej, działał w AK - w jego domu w podwarszawskim Piastowie wyznaczono miejsce kontaktów przy formowaniu grup dywersyjnych, mieściła się tam też drukarnia prasy podziemnej. Małżeństwo Jagodzińskich aresztowano w marcu 1944 r. i przewieziono na Pawiak. W maju 1944 r. autor wspomnień trafił do KL Stutthof. Po wojnie spisał swoje wspomnienia, które kilka dziesięcioleci przeleżały w archiwach.
Grudniowa prezentacja szczecińskiego oddziału IPN w Warszawie obejmie jeszcze m.in. spotkanie na temat działalności opozycji demokratycznej w tym regionie w latach 1976-89, oraz otwarcie wystawy o wydarzeniach grudnia 1970 roku w Szczecinie. (PAP)
aszw/ hes/
