Wielki Zderzacz Hadronów najpotężniejsza na świecie maszyna do eksperymentów fizycznych znowu rusza. W niedzielę rozpoczęły się testy przed ponownym włączeniem urządzenia. W poniedziałek podziemny akcelerator zwiedzał prezydent Lech Kaczyński.
Wielki Zderzacz Hadronów, LHC (z ang. Large Hadron Collider) jest największym na świecie akceleratorem cząstek (hadronów). Mieści się ok. 100 metrów po ziemią na terenie Szwajcarii i Francji w pobliżu Genewy.
Jak mówił dziennikarzom fizyk pracujący w CERN (Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek) dr Andrzej Siemko, jest to najbardziej złożone urządzenie, jakie człowiek do tej pory wymyślił. Dlatego jego włączanie - jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem - potrwa aż do jesieni. "To nie jest coś takiego, że to włączymy i będzie działało. Sam proces uruchamiania trwa wiele miesięcy. W tym tygodniu się rozpoczął" - podkreślił Siemko.
Lech Kaczyński w czasie wizyty w CERN rozmawiał z pracującymi tam polskimi naukowcami. Po części oficjalnej i wpisaniu się do księgi pamiątkowej prezydent oraz towarzyszące mu osoby musieli włożyć niebieskie kaski, by zjechać sto metrów pod ziemię, gdzie znajduje się urządzenie.
"Robi wrażenie, natomiast to, co jest najistotniejsze, poza celami edukacyjnymi, innowacyjnymi to filozoficzne aspekty tych eksperymentów" - dzielił się swoimi wrażeniami prezydent. Jego żona Maria komentowała pod ziemią: "To jest magia".
Jak to wszystko działa? W 27-kilometrowej rurze za pomocą fal radiowych przyspieszane są dwie przeciwbieżne wiązki cząstek elementarnych (przeważnie protonów). Osiągają one niemal prędkość światła, a następnie zderzają się ze sobą.
Zderzające się protony rozpadają się, a następnie tworzą się inne cząstki. Naukowcy, obserwując, co powstaje w wyniku zderzeń, mogą dokładniej poznać właściwości poszczególnych cząstek oraz wzajemne oddziaływania między nimi.
We wrześniu zeszłego roku uruchomiono maszynę, jednak kilka dni później okazało się, że nastąpiła awaria i eksperymenty nie mogły być kontynuowane.
"Staramy się zobaczyć coś, czego nikt inny jeszcze nie widział" - tłumaczył dziennikarzom sens eksperymentów Siemko. Zderzacz porównał do gigantycznego mikroskopu, za pomocą którego fizycy będą mogli obserwować rozpadanie się cząsteczek.
"Chcemy odkryć cząstkę, która się nazywa cząstką Higgsa, która tak - jak wierzą fizycy - odpowiada za masę. Umożliwi nam to zrozumienie skąd się ona bierze" - mówił naukowiec.
Inne cele badawcze dotyczą m.in. lepszego poznania dodatkowych wymiarów, zrozumienie asymetrii pomiędzy materią i antymaterią, a także lepsze zbadanie nowego stanu skupienia - plazmy kwarkowo-gluonowej.
"To są takie oficjalne cele badawcze, ale tak naprawdę to, czego wielu fizyków oczekuje, to jest odkrycie czegoś, czego nie znamy, czegoś, czego nie potrafimy dzisiaj nazwać, a ponieważ wkraczamy na terytorium, które jest zupełnie nieznane jestem przekonany, że coś takiego odkryjemy" - mówił Siemko.
Pod ziemią znajduje się hala detektorów CMS (Compact Muon Solenoid). Przez jej środek przebiega pierścień, w którym zderzane są cząsteczki. "Na obwodzie tego pierścienia są cztery detektory, te detektory są oczami fizyków. Za ich pomocą będziemy patrzyli jak ten mikroświat jest zbudowany w skali, której do tej chwili nie widzieliśmy" - zaznaczył polski naukowiec.
Jego kolega pracujący razem z nim w podgenewskim ośrodku Łukasz Zwaliński zapewniał dziennikarzy, że warto przeprowadzać eksperymenty ze zderzaczem "mimo ich niemałego kosztu", bo dzięki temu wynalezione zostaną rzeczy, z których będziemy korzystać w naszym codziennym życiu. Podkreślił, że w CERN zostało wynalezione www.
"Akceleratory, jakie są wymyślane na potrzeby badań, są potem używane w szpitalach do terapii nowotworowej" - zwracał z kolei uwagę inny Polak pracujący w CERN Piotr Traczyk.
Lech Kaczyński przyleciał do Genewy na Międzynarodową Konferencję Pracy. Otworzył sesję na temat kryzysu na rynku pracy, podczas której mówił m.in. o problemach związanych z bezrobociem.
Krzysztof Strzępka(PAP)
stk/ kar/ mow/
