Rząd nie mógł zmienić w 2010 r. zasad przyznawania celnikom dopłat do wypoczynku, jeśli złożyli oni wniosek o dopłatę przed 20 marca 2010 r., a więc przed wejściem w życia nowych przepisów - orzekł we wtorek Trybunał Konstytucyjny.
Trybunał zajął się dopłatami do wypoczynku celników i ich rodzin na skutek pytań, jakie skierowały do niego dwa sądy rejonowe: w Słubicach i w Olsztynie. Problem dotyczył rządowego rozporządzenia z 16 lutego 2010 r. w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin, które pogorszyło warunki wypłacania tych świadczeń.
Wątpliwości obu sądów powstały na tle rozpatrywanych przez nie niemal identycznych spraw celników, którzy w styczniu 2010 r. - a więc jeszcze przed wejściem w życie nowego rozporządzenia - złożyli wniosek o wypłatę dopłaty do wypoczynku za 2010 r. W obu wypadkach izba celna wypłaciła im dopłatę 30 marca 2010 r., a więc już po wejściu w życie nowego rozporządzenia.
Dopłata była o ok. 500 zł niższa, niż gdyby została ustalona na podstawie przepisów obowiązujących w momencie, gdy celnicy składali wnioski. Celnicy zażądali więc wyrównania i z tego powodu złożyli pozwy do sądu.
Izby celne, które wypłaciły dopłaty, powoływały się na par. 10 rozporządzenia z 16 lutego 2010 r., w którym Rada Ministrów postanowiła, że będzie ono stosowane także do wniosków złożonych i nierozpatrzonych przed wejściem w życie rozporządzenia, czyli przed 20 marca 2010 r.
Sądy w Słubicach i Olsztynie nabrały wątpliwości, czy tak sformułowany przepis nie oznacza działania prawa wstecz. Podobne zastrzeżenia miał Prokurator Generalny.
Zakwestionowanego przepisu broniły we wtorek w Trybunale przedstawicielki Ministerstwa Finansów. Tłumaczyły, że celnicy dostali w 2010 r. dokładnie taką samą kwotę dopłaty, co w 2009 r. - 238 zł. Przyznały natomiast, że, gdyby nie nowe rozporządzenie, to ci, którzy złożyli wniosek o dopłatę między 1 stycznia 2010 r. a 19 marca 2010 r., zyskaliby dodatkowo jeszcze ok. 500 zł, bo ich dopłata wyniosłaby ponad 736 zł.
Różnica ta wynikała z tego, że stare rozporządzenie, obowiązujące do 19 marca 2010 r., uzależniało wysokość świadczeń socjalnych dla celników i ich rodzin od najniższego uposażenia funkcjonariuszy celnych. Uposażenie to znacznie wzrosło od 1 stycznia 2010 r. - z 900 zł do 2100 zł. Było to związane z nową ustawą o Służbie Celnej, tzw. modernizacyjną, która wprowadzała nowy system motywacyjny dla celników.
Z powodu tej podwyżki dopłaty do wypoczynku celników wzrosłyby z 238 zł do 736,82 zł. Aby tego uniknąć, rząd zdecydował w nowym rozporządzeniu, że celnicy, którzy złożyli wnioski między 1 stycznia 2010 r. a 19 marca 2010 r., dostaną dopłaty już według nowych zasad. To oznaczało, że ich dopłaty będą wyliczane nie na podstawie kwoty najniższego uposażenia celników, ale na podstawie kwoty bazowej ustalanej co roku w ustawie budżetowej.
Trybunał orzekł we wtorek, że przepis, który nakazywał stosować nowe zasady do wniosków złożonych i nierozpatrzonych przed wejściem w życie rozporządzenia, czyli przed 20 marca 2010 r., jest sprzeczny z konstytucyjną zasadą, że "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej".
Uzasadniając wyrok, sędzia Zbigniew Cieślak powiedział, że par. 10 rozporządzenia z 16 lutego 2010 r. był "przepisem zaskakującym dla uprawnionych" celników, którzy złożyli wnioski o dopłatę między 1 stycznia 2010 r. a 19 marca 2010 r. Zdaniem Trybunału mieli oni prawo oczekiwać, że otrzymają dopłatę w takiej wysokości, jaka obowiązywała w momencie złożenia wniosku.
Sędzia Cieślak podkreślił, że zmiana stanu prawnego, jaka nastąpiła 20 marca 2010 r., nie mogła zadziałać wstecz. Wyjaśnił, że stan prawny powinien być wyznaczony przez datę złożenia wniosku. Bez znaczenia jest, kiedy dopłata została faktycznie wypłacona - dodał sędzia.
Katarzyna Jędrzejewska (PAP)
kjed/ je/
