Patriarcha ekumeniczny Konstantynopola Bartłomiej I odprawił w niedzielę mszę w prawosławnym monastyrze Sumela. Rząd Turcji zezwolił na nią po raz pierwszy od 88 lat. Sumela dla Greków pontyjskich jest najświętszym miejscem, podobnym do Jasnej Góry.
Na mszę św. z okazji święta Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny przybyło do Sumeli co najmniej 1500 pielgrzymów, m.in. z Grecji i Rosji, gdzie żyją rozproszeni po prześladowaniach Grecy pontyjscy.
"Po 88 latach przestały płynąć łzy Madonny. Ziemia pontyjska znowu zjednoczyła się z niebem" - powiedział Bartłomiej I.
Klasztor, wykuty w IV wieku w pionowym skalnym zboczu na wysokości 1200 metrów, został opuszczony w 1923 roku. W ostatnich kilkudziesięciu latach stanowił jednak magnes turystyczny ze względu na spektakularne położenie.
W ramach zabiegów o wejście do Unii Europejskiej laicka Turcja, w której rządzi islamska Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), stara się wykazywać poszerzeniem wolności religijnych. Tureckie władze, które dotąd zabraniały nabożeństw w Sumeli, pozwoliły na odprawianie ich raz w roku.
Msza święta w Sumeli ma też znaczenie dla stosunków grecko-tureckich i może stać się zachętą do pojednania między obu sojusznikami NATO, którzy trzykrotnie znajdowali się na krawędzi wojny w latach 1974-1996 w związku z podziałem Cypru na części grecką i turecką - piszą agencje.
Patriarcha wyraził nadzieję, by pragnienie modlitwy w tym miejscu nie zostało zrozumiane opacznie.
"Kultura życia obok siebie jest dziedzictwem, jakie przekazała nam nasza cywilizacja. Niechaj to dziedzictwo nadal żyje i niechaj wszystkim nam niesie tę naukę, tak abyśmy już więcej nie cierpieli i by nie ginęły rodziny" - powiedział po turecku Bartłomiej I po zakończeniu nabożeństwa. "Sumela żyła w nas od dziesięcioleci jak legenda, cierpliwie czekając na ten dzień" - dodał.
Patriarcha ekumeniczny pozdrowił również muzułmanów, którzy w minionym tygodniu rozpoczęli święty miesiąc ramadan. "Życzymy wam, abyście przeżyli ten znaczący miesiąc w pokoju, z cierpliwością i na modlitwie" - powiedział.
Duchowy przewodnik prawosławia odniósł się do tragicznej historii Greków pontyjskich. Kraina na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego wokół dzisiejszego Trabzonu (historycznej Trebizondy i Trapezuntu), zasiedlona od starożytności przez Greków, stanowiła niezależne królestwo, prowincję rzymską, potem bizantyjską, a w latach 1204-1461 - samodzielne cesarstwo, podbite w końcu przez Turków. W latach I wojny światowej powstała tam grecka Republika Pontyjska. W latach 1915-1918 doszło do masowych przesiedleń, pogromów i rzezi ormiańskich i greckich mieszkańców regionu, a po przegranej Turcji i wycofaniu wojsk rosyjskich - do eksterminacji nie-Turków. Masowe rzezie Ormian jako ludobójstwo ocenia wielu międzynarodowych ekspertów. Spośród 700 tys. Greków pontyjskich w egzekucjach, masakrach, marszach śmieci i batalionach pracy straciło życie około 300 tysięcy.
Grecja mówi o 350 tysiącach greckich ofiar; Ankara jednak się z tym nie zgadza. Większość 72-milionowej ludności Turcji, założonej po I wojnie światowej jako zmodernizowane państwo laickie przez Mustafę Kemala Ataturka, stanowią muzułmanie.
Prawosławna społeczność w Turcji zmalała do zaledwie 2 tys. osób. Jednym z jej kluczowych żądań jest ponowne otwarcie prawosławnego seminarium Halki na wyspie Heybeliada niedaleko Stambułu. Przestało ono przyjmować alumnów w 1971 roku w wyniku tureckiej ustawy przekazującej szkolnictwo religijne i wojskowe pod kontrolę państwa. Zamknięto je w 1985 roku, kiedy naukę zakończyło ostatnich pięciu seminarzystów. Zachodni przywódcy chcą, by Turcja pozwoliła na jego ponowne otwarcie.
Turcja tradycyjnie patrzy na patriarchat konstantynopolitański z podejrzliwością ze względu na jego więzy z prawosławną Grecją, mimo że stosunki między obu krajami poprawiają się. Patriarchat w Konstantynopolu powstał w 381 roku.
W niedzielę premier Grecji Jeorjos Papandreu z zadowoleniem powitał odprawienie mszy świętej w Sumeli, widząc w tym oznakę zbliżenia między Atenami a Ankarą. Mówił o "ważnym historycznym wydarzeniu", które świadczy o "duchu współpracy i pokoju między naszym ludem i ludem sąsiedniego kraju". Greckie media zaczynają w niedzielę swoje relacje od informacji o odprawionej liturgii w Sumeli.
Turcja, w geście wobec Ormian należących do Kościoła Ormiańskiego, zezwoli również na nabożeństwo 19 sierpnia w odrestaurowanym kościele ormiańskim w Akdamar w prowincji Van, która graniczy z Armenią. (PAP)
klm/ mc/
6783696 6783988 6783839
