"Polska pokojowa rewolucja: 25 lat po rozmowach Okrągłego Stołu" - to tytuł rozpoczętej w piątek na Uniwersytecie Oksfordzkim międzynarodowej konferencji naukowej. Uczeni debatują o doświadczeniu polskiej transformacji i kto może z tych doświadczeń skorzystać.
Konferencję zorganizowano w ramach nowo utworzonego na Oksfordzie Programu Studiów o Współczesnej Polsce. Wśród inicjatorów programu są znani brytyjscy historycy Norman Davies i Timothy Garton Ash.
Davies w komentarzu dla PAP podkreślił: "+Polska droga pokojowa+ miała ogromny wpływ w skali międzynarodowej, w latach 1989, 1990, 1991, kiedy kolejne kraje obaliły system komunistyczny i kuratelę Moskwy. Nie bez znaczenia jest fakt, że pasowała ona do polityki samego Gorbaczowa, który ogłosił zasadę głasnosti, ale bez pojęcia o konsekwencjach".
"Najważniejsze czynniki, które wpłynęły na to, że w Polsce w latach 80. rewolucja mogła zostać przeprowadzona pokojowo, bez rozlewu krwi", to - według prof. Daviesa - "po pierwsze przyjęcie przez kierownictwo Solidarności od początku zasady walki bez przemocy - gandyzm, etos Tischnera, Wałęsa jako Noblista Pokoju; po drugie, ogromne znaczenie miała rola i obecność papieża Jana Pawła II jako autorytetu moralnego ponad podziałami".
Jak dodał historyk, "kluczowe było ponadto przekonanie samych środowisk partyjnych, że system komunistyczny popada w bankructwo". "Grupa generała Jaruzelskiego nie mogła wprowadzić stanu wojennego po raz drugi, więc dla nich dialog i Okrągły Stół stał się jedynym wyjściem. Dwie strony spotkały się +w pół drogi+" - przypomniał. Zwrócił uwagę, że "żaden z tych elementów nie istnieje dzisiaj na Ukrainie".
Odnosząc się do sytuacji na Ukrainie (jeszcze przed podpisaniem porozumienia), brytyjski historyk wskazał trzy możliwe, jego zdaniem, scenariusze wydarzeń. "Silne represje po krwawych walkach, pęknięcie reżimu Janukowycza oraz niekończący się pat" - wymieniał. "W tej chwili długi pat wydaje się najbardziej prawdopodobny. Nie spodziewam się, by Rosja wmieszała się w niego fizycznie. Rosja stoi m.in. handlem ropą, a więc stabilne stosunki z UE nie są dla niej bez znaczenia. Obecne rozruchy są Putinowi nie na rękę" - uważa prof. Davies.
Historyk zaznaczył, że "determinacja protestujących na Ukrainie jest niesamowita, pochodzi z głębokiej frustracji, desperacji po latach niemocy".
Podczas dwudniowej konferencji dyskusja dotyczyć będzie tego, "co złożyło się na unikalne doświadczenie Polski i sukces pokojowego przeprowadzenia przemian" oraz "jak można spojrzeć na to wydarzenie w kontekście międzynarodowym, (...) wyciągając z niego wnioski dla kolejnych narodów i krajów".
Szczególnie dużo uwagi uczeni poświęcić mają "jednemu z elementów dziedzictwa polskiej transformacji - dialogowi, dzięki któremu możliwe było przeprowadzenie bezkrwawej rewolucji".
Program Studiów o Współczesnej Polsce na Uniwersytecie Oksfordzkim to pierwsze w historii, realizowane za granicą studia tej skali, poświęcone Polsce współczesnej i przemianom po 1989 r. Program, jak wyjaśniono, stanowić ma "odpowiedź na wyzwanie budowy silnej pozycji naszego kraju w relacjach międzynarodowych", "ma stać się kuźnią przyjaciół współczesnej Polski - miejscem, gdzie studiujący na tej najbardziej prestiżowej europejskiej uczelni przyszli liderzy i decydenci z całego świata będą mogli poznać Polskę jako lidera regionu i dynamiczną gospodarkę". Studia działać będą w ramach wchodzącego w skład Uniwersytetu Oksfordzkiego St Antony's College.
Jak poinformowali organizatorzy konferencji "Polska pokojowa rewolucja: 25 lat po rozmowach Okrągłego Stołu", jej uczestnicy "przedstawią nie tylko dylematy opozycji demokratycznej i obozu władzy komunistycznej w latach 80., ale także konsekwencje zaangażowania się dawnych dysydentów w procesy transformacyjne oraz znaczenie działalności politycznej jednego z ojców polskiej demokracji Jacka Kuronia".
W ramach analizy mechanizmów rządzących podobnymi sytuacjami, na konferencji porównywane będą trzy inne "przypadki negocjacji pomiędzy reżimami autorytarnymi i siłami demokratycznymi: w Republice Południowej Afryki, na Węgrzech i w Hiszpanii".
Naukowcy dyskutują m.in. o tym, jakie były różnice i podobieństwa między upadkiem apartheidu, węgierską demokratyzacją i abdykacją sił frankistowskich a polską rewolucją.(PAP)
jp/ mhr/ woj/
