W nocy z niedzieli na poniedziałek w awangardowym teatrze nowojorskim La MaMa zakończył się maraton sztuk Erica Ehna "Soulographie: Our Genocides". Uczestniczyli w nim także artyści z Polski.
Ethn, amerykański dramaturg i reżyser znany jest jako współtwórca alternatywnego teatru Regional Alternative Theatre. Organizuje cykliczne konferencje "Sztuka Jednego Świata" na temat ludobójstwa i pojednania. Kieruje też wydziałem dramaturgii na należącym do Ivy League Brown University.
Autor sztuk Beginner, "The Saint Plays", oraz "13 Christs", pokazał na Manhattanie cykl "Soulographie" jako całość po raz pierwszy. Jednym z utworów obejmującego 17 odcinków dzieła jest "Diamond Dick," przypominający o krwawej jatce w roku 1921 w Tulsie, w stanie Oklahoma. Fałszywe oskarżenie murzyńskiego mężczyzny o zgwałcenie białej kobiety zakończyło się zamieszkami rasowymi, w których zginęło 300 osób.
Pisarz nawiązuje do okrucieństw dokonanych w Ruandzie, Ugandzie oraz w Gwatemali i Salwadorze. Powraca też do ludobójstwa Bośni.
Przeniesione na scenę La MaMa sztuki powstały w inscenizacji różnych ośrodków w USA i na świecie. Stanowią przegląd odmiennych estetyk i konwencji teatralnych, które scala język Ehna. Występują w nich aktorzy, tancerze, muzycy, a także kukiełki. Towarzyszą im projekcje wideo jak np. w przypadku "Forgiveness".
W projekcie nowojorskim uczestniczą m.in. związani z opolskim Teatrem im. Jana Kochanowskiego reżyser Krzysztof Garbaczewski oraz dramaturg Marcin Cecko. W La MaMa występuje także kilku innych polskich artystów: aktorka Justyna Wasilewska, tancerz Tomasz Bazan oraz operator Robert Mleczko.
Garbaczewskiemu i Cecko powierzono inscenizację zarówno otwierającej cykl "Every Man Jack of You", jak też zamykającej go "Forgiveness". O pierwszej pisał "New York Times" określając ją uwerturą do całej serii, która momentami staje się parodią teatru awangardowego. Według recenzentki w spektaklu korzystającym z technik multimedialnych zbyt wiele się dzieje. Twierdzi zarazem, że niektóre historie rzucane na ekran wideo pozostają w pamięci.
W rozmowie z PAP Garbaczewski i Cecko wyjaśniali, że ich sztuki odróżniają się od innych także tym, że bohaterowie nie mówią wprost o ludobójstwie.
Jack z "Every Man Jack of You" przeżywa kryzys, wyjeżdża z domu, podróżuje, trafia do kasyna, gdzie gra, pije alkohol, po czym ląduje w motelu. W szaleństwie, jakiego doświadcza pojawia się postać kobiety powieszonej w Bośni. Zestraja go ona z wydarzeniem w Bośni tak bardzo, że także popełnia samobójstwo.
"Forgiveness" wprowadza z kolei w intymną historię pary, która straciła dziecko i przez lata nie jest w stanie sobie wybaczyć. Sam fakt żałowania czyjejś śmierci nie wystarcza do tego żeby rozpocząć nowe życie.
Niektórzy bohaterowie, jak Jack, pojawiają się w pierwszym i ostatnim spektaklu oraz w kilku innych pod postacią Amerykanina, jako przedstawiciela narodu, który jakby do końca nie doświadcza sam zjawiska ludobójstwa, choć miało to miejsce w Tulsie. Autor znalazł jednak perspektywę, która pozwala się Amerykanom zidentyfikować z tematem.
Zdaniem Cycko "Soulographie" to bardzo ważne wydarzenie, także w sensie etycznym. "W świecie, w którym w tym momencie oglądamy zdjęcia z kolejnych bombardowań Gazy, jest taki projekt, który próbuje zadawać pytania o to, co się w takich miejscach dzieje, żeby uświadomić w Ameryce, w centrum wydarzeń, skalę intelektualną problemu" -đ ocenia polski inscenizator i dramaturg.
Według Garbaczewskiego inscenizacje Polaków reprezentują styl, którego w amerykańskim teatrze, głównie komercyjnym, nie ma.
"Zawsze ryzykujemy z formą teatralną. Próbujemy znaleźć swój język, w pewnym sensie prowokować publiczność teatralną i wydaje mi się, że coś takiego się udało" - đ podkreśla reżyser.
Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)
ad/ zab/
