Były główny doradca prawny brytyjskiego rządu lord Goldsmith powiedział w środę komisji dochodzeniowej ds. wojny z Irakiem, iż nie zwrócono się do niego o opinię prawną w sprawie ataku na Irak, nawet gdy było jasne, że Londyn i USA taki atak planują.
Na pytanie, dlaczego diametralnie zmienił początkową opinię o nielegalności wojny z Irakiem w przededniu ataku na ten kraj, odpowiedział wymijająco.
Brytyjskie media są przekonane, że powodem była wywarta na niego presja polityczna.
Lord Goldsmith, który w rządzie Tony'ego Blaira pełnił funkcję głównego doradcy prawnego rządu (Attorney General), jeszcze na krótko przed inwazją na Irak sądził, że rezolucja ONZ nr 1441 z listopada 2002 roku w sprawie rozbrojenia nie jest wystarczającą podstawą do wojny.
Przyjęcie przez Radę Bezpieczeństwa dodatkowej rezolucji z punktu widzenia prawa międzynarodowego uważał za "bezpieczniejsze". Dał wyraz temu stanowisku w opinii prawnej z grudnia 2002 roku, pierwszej, o którą oficjalnie został poproszony.
Wcześniej Goldsmith z własnej inicjatywy napisał do premiera Tony'ego Blaira, ostrzegając go, że USA i Wielka Brytania muszą wystąpić do ONZ o przyjęcie oddzielnej rezolucji sankcjonującej inwazję. Jego list miał zostać źle przyjęty. Rząd dotąd nie odtajnił go, podobnie jak innych oficjalnych pism Goldsmitha.
Wiosną 2002 roku Goldsmith upomniał ministra obrony Geoffa Hoona, który sądził, że wojna z Irakiem da się usprawiedliwić samoobroną. Latem 2002 roku zakomunikował urzędowi premiera, że samoobrona, zapobieżenie katastrofie humanitarnej i zmiana reżimu nie mogą być uzasadnieniem dla wojny z Irakiem w świetle prawa międzynarodowego.
W rozmowie telefonicznej z ówczesnym ministrem spraw zagranicznych Jackiem Straw, na krótko przed przyjęciem rezolucji 1441, wskazał, iż nie można jej interpretować jako zielonego światła do obalenia reżimu Saddama Husajna.
Na dwa tygodnie przed atakiem na Irak (7 marca 2003 roku) przedstawił kolejną ekspertyzę, uznającą, że atak na Irak da się uzasadnić na podstawie rezolucji 1441, ale takie stanowisko obwarował zastrzeżeniami. Wskazał, iż lepiej byłoby mieć nową rezolucję, powołującą się na nowe dowody, wskazujące, iż Irak nie zastosował się do poprzedniej.
Cztery dni później Goldsmith został wezwany na naradę w obecności premiera Blaira, szefa MSZ Jacka Straw, ministra obrony Geoffa Hoona oraz szefa sztabu generalnego admirała Michaela Boyce'a. Polecono mu wówczas, by jednoznacznie stwierdził, czy inwazja jest zgodna z prawem.
17 marca, gdy zabiegi o uzyskanie nowej rezolucji spełzły na niczym wskutek sprzeciwu Francji i Rosji, lord Goldsmith zaaprobował inwazję na podstawie rezolucji 1441, przedstawiając ekspertyzę na pojedynczej kartce papieru formatu A4. Uznał wówczas, że rezolucja wystarczająco jasno dała do zrozumienia, że Irak, jeśli nie będzie współpracował z inspektorami rozbrojeniowymi ONZ, automatycznie musi liczyć się z akcją wojskową.
Do zmiany stanowiska, jak sam przyznał, skłoniła go opinia prawników USA, analiza tekstu rezolucji 1441 dokonana przez ministra spraw zagranicznych i rozmowa z ambasadorem Wielkiej Brytanii przy ONZ Jeremym Greenstockiem.
Na wtorkowym posiedzeniu komisji Chilcota czołowi prawnicy Foreign Office - Michael Wood i Elizabeth Wilmshurst - uznali wojnę z Irakiem za bezprawną w świetle prawa międzynarodowego i zaznaczyli, iż jasno wyrazili takie stanowisko w swoich ekspertyzach prawnych, zignorowanych przez ówczesnego szefa resortu. O ich zastrzeżeniach wiedział również Goldsmith.
Główny doradca prawny rządu ustąpił ze stanowiska tuż po odejściu Blaira w lipcu 2007 roku.
W piątek przed komisją Chilcota wyjaśnienia będzie składał Blair. Przeciwnicy wojny z Irakiem zapowiedzieli protesty. Policja zaostrzyła środki bezpieczeństwa. (PAP)
asw/ klm/ mc/
