Polsko-Rosyjska Grupa ds. Trudnych będzie miała swoją trwałą kontynuację w działalności Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, które ma powstać 1 stycznia 2011 r. w Moskwie i Warszawie - uznali współprzewodniczący Grupy: prof. Adam Daniel Rotfeld i prof. Anatolij W. Torkunow.
W poniedziałek odbyła się w Warszawie promocja publikacji "Białe plamy - Czarne plamy. Sprawy trudne w polsko-rosyjskich stosunkach 1918-2008". Książka - jak podkreślił prof. Rotfeld - jest podsumowaniem pierwszego etapu prac Grupy, której zadaniem było wypracowanie porozumienia w sprawie najtrudniejszych problemów w stosunkach między Polską a Rosją w ostatnich 90 latach.
Na publikację, o której PAP informowała w ubiegłym tygodniu, składają się liczące ponad 900 stron ekspertyzy polskich i rosyjskich uczonych, którzy przedstawili oceny m.in. wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r., zbrodni katyńskiej, genezy wybuchu drugiej wojny światowej, a także relacji powojennych między Polską a Rosją.
"Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia będzie instytucjonalizacją dialogu zapoczątkowanego w ramach naszej Grupy ds. Trudnych" - powiedział b. minister spraw zagranicznych prof. Rotfeld. Jak dodał, powstanie Centrum będzie ze strony rosyjskiej uzależnione od dekretu prezydenta Rosji Dmitrija Miedwiediewa, a ze strony polskiej będzie powołane na drodze ustawy, której projekt rząd przyjął w ubiegłym tygodniu.
Placówki działające w ramach Centrum mają dysponować budżetami po około 1 mln euro. Będą prowadzić działalność zmierzającą do poszerzania polsko-rosyjskiego dialogu i porozumienia, przede wszystkim w kwestiach historii, dziedzictwa narodowego oraz kultury. Według projektu, Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia powinno rozpocząć działalność 1 stycznia 2011 r.
"Oba ośrodki Centrum będą działać w Polsce i w Rosji i mam nadzieję, że będą zajmować się tak przeszłością, teraźniejszością, jak i przyszłością. Chcielibyśmy, żeby te ośrodki były wpływowe i szanowane przez oba rządy i obywateli i okazały się bardzo ważne dla Polaków i Rosjan" - powiedział rektor Moskiewskiego Państwowego Instytutu Stosunków Międzynarodowych MSZ Rosji prof. Anatolij W. Torkunow.
Torkunow zapowiedział konferencję naukową dotyczącą traktatu ryskiego z 1921 r., który zakończył wojnę polsko-bolszewicką i ustalał granice między II Rzeczpospolitą a Związkiem Sowieckim. "To będzie ciekawa konferencja, która odbędzie się w 90 rocznicę podpisania traktatu" - powiedział Torkunow. Konferencja ma odbyć się w Rydze, w budynku, gdzie podpisano traktat ryski.
Współprzewodniczący pozytywnie ocenili dotychczasowy dorobek prac Grupy, w tym publikację "Białe plamy - Czarne plamy". "To zestawienie różnych punktów widzenia na te same fakty, na te same zdarzenia. Innymi słowy nie było naszym zamiarem zamazywanie różnic, przeciwnie - chodziło o to, żeby odmienna interpretacja była dla czytelnika uchwytna w ramach jednego tomu; żeby rozumiał, że nie tylko między państwami, ale również między uczonymi te same fakty i zdarzenia mogły być przedmiotem bardzo zróżnicowanych opinii i ocen" - tłumaczył Rotfeld.
Poinformował też, że współprzewodniczący Grupy - zgodnie z ustaleniami z ostatniego posiedzenia Grupy w dniu 4 października - będą zalecać ministrom edukacji i szkolnictwa wyższego, zarówno w Polsce jak i w Rosji, wprowadzenie publikacji do szkolnych bibliotek jako materiału pomocniczego dla nauczycieli historii. "W tej sprawie spotkamy się jutro i mam nadzieję, że będą podjęte pozytywne decyzje i sądzę, że na zasadzie wzajemności będą podjęte decyzje w Rosji" - powiedział Rotfeld.
Wśród pierwszych sześciu rozdziałów publikacji są: "Początki" (Stosunki polsko-sowieckie w latach 1917-1921), "Lata dwudzieste, lata trzydzieste" (Polska i ZSRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX w.), "Geneza drugiej wojny światowej" (Przyczyny II wojny światowej. Polska, Związek Sowiecki i kryzys systemu), "Polska między ZSRR a Niemcami (1939-1941)" (Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór Polski), "Zbrodnia katyńska" (Proces odkrywania prawdy i upamiętnienie ofiar), "Czas wojny (1941-1945)" (Polityka i jej skutki).
Ponadto książka zawiera rozdziały dotyczące okresu powojennego: "Dekada powojenna (1945-1955)" (Zwycięstwo i zniewolenie), "Odwilż" (1956 rok - XX Zjazd. Polski Październik. Walka o autonomię), "Droga do wolności" (Torowanie drogi do wolności w sferze kultury), "Stan wojenny a kierownictwo ZSRR" (Moskwa a "kryzys polski" lat 1980-1981), "Odzyskana wolność i suwerenność" (Transformacja w Polsce i w Rosji - różnice i podobieństwa), "Pomoc czy wyzysk?" (Stosunki gospodarcze między Polską a ZSRR).
W książce można też odnaleźć rozdziały, które dotyczą polsko-rosyjskich relacji po 1989 r. Są to: "Rosja a suwerenna Polska" (Stosunki polityczne między Polską a Rosją po 1990 r.), "Ciągłość i zmiana" (Polacy i Rosjanie. Wzajemna percepcja), "Dziedzictwo archiwalne" (Zbiory przemieszczone. Dostęp do archiwów), "Współczesna polsko-rosyjska historiografia" (Stan badań na temat stosunków polsko-radzieckich).
Wśród autorów są m.in.: prof. Wojciech Materski, prof. Natalija S. Lebiediewa, Andrzej Przewoźnik (zginął w katastrofie pod Smoleńskiem), prof. Michaił M. Narinskij, prof. Jerzy Pomianowski, prof. Aleksandr W. Riewakin, prof. Daria Nałęcz, prof. Tomasz Nałęcz, dr Sławomir Dębski, prof. Andrzej Paczkowski. W Polsce publikacja ukazała się nakładem Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych; w Rosji wydał ją Moskiewski Państwowy Instytut Stosunków Międzynarodowych.
Polsko-Rosyjską Grupę ds. Trudnych powołano w styczniu 2002 r. podczas wizyty ówczesnego prezydenta Rosji Władimira Putina w Polsce. Jej celem miało być prowadzenie regularnych konsultacji polsko-rosyjskich dotyczących spraw trudnych wynikających z zaszłości historycznych między Polską a Rosją. W pierwszym składzie Grupy jej prace nie przynosiły spodziewanych efektów. W grudniu 2007 r. doszło do zmiany składu Grupy i nadania jej nowego statusu. Do pierwszego spotkania jej współprzewodniczących doszło w lutym 2008 r. w Brukseli, gdzie ustalono zakres spraw wymagających omówienia oraz procedury i częstotliwość kolejnych spotkań.(PAP)
nno/ ls/ jra/
