Kiedy na początku kadencji pytano mnie, co chciałbym osiągnąć, odpowiadałem: wpisanie do polskiego systemu prawnego zakazu bicia dzieci. Nie było to łatwe, ale udało się już w drugim roku mego urzędowania - mówi RPD Marek Michalak. W piątek miną dwa lata od powołania go na ten urząd.
"Teraz jednak przed nami zadanie jeszcze trudniejsze, na wiele, wiele lat - musimy ten zakaz wprowadzić do polskiej mentalności, tak by dla każdego dorosłego było naturalne, że dzieci bić nie wolno" - powiedział PAP Rzecznik Praw Dziecka Michalak.
W tym roku mija 10 lat od powołania w Polsce urzędu RPD. Michalak jest czwartym Rzecznikiem, został wybrany na to stanowisko 23 lipca 2008 r., a 25 lipca miało miejsce uroczyste ślubowanie.
Mówiąc o swoich najważniejszych zadaniach na kolejne lata urzędowania, rzecznik zwrócił uwagę na konieczność wypracowania skutecznego systemu wspierania rodziny.
"Na razie - przy nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie - pracowaliśmy nad narzędziami, które można będzie stosować, gdy już stwierdzamy, że dzieje się źle. Projekt ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - nad którym prace w Sejmie niebawem się zaczną - powinien dać nam możliwość działań uprzedzających. Przypadek małej Róży, o której powrót do domu wnioskowałem w zeszłym roku, pokazał dobitnie, ile można było zrobić przed podjęciem decyzji o odebraniu dziecka rodzicom. Dzisiaj, dzięki profesjonalnemu wsparciu pracowników socjalnych, rodzice dziewczynki naprawdę świetnie sobie radzą, stale podnosząc swe kompetencje wychowawcze. Byłem u nich ostatnio, widziałem to na własne oczy" - mówił rzecznik.
W pierwszych miesiącach urzędowania Michalaka przeprowadzono nowelizację ustawy o RPD. "Dalece zwiększyło to rzeczywiste możliwości reagowania na krzywdę dzieci. Dzięki temu tylko w zeszłym roku ponad 60 razy stawałem przed sądami, upominając się o przestrzeganie praw najmłodszych obywateli. Ta sama zmiana ustawy nałożyła też m.in. na adresatów kierowanych przeze mnie wystąpień obowiązek odpowiadania na nie w ciągu 30 dni. Rzecznik nie czuje się już bezradnie, jak to bywało kiedyś, gdy mógł jedynie pisać, apelować, przypominać - a jego postulaty często pozostawały bez odpowiedzi" - podkreślił Michalak.
Ustawa o RPD została znowelizowana w październiku 2008 r.; wyposażyła rzecznika m.in. w uprawnienia do wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i administracyjnych oraz brania w nich udziału na prawach przysługujących prokuratorowi, wystąpienia do właściwych organów o wszczęcie postępowania przygotowawczego oraz do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie w sprawach o wykroczenia oraz zaskarżenia decyzji administracyjnej.
Obecnie Sejm pracuje nad kolejną nowelizacją ustawy, która ma na celu m.in. przyznanie RPD uprawnień do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz występowania do Sądu Najwyższego o wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub wywołujących rozbieżności w praktyce, a także wnoszenia kasacji albo skargi kasacyjnej.
Rzecznik podejmuje działania z własnej inicjatywy lub na podstawie informacji, pochodzących od obywateli lub różnych organizacji, a wskazujących na naruszenie praw lub dobra dziecka. Od kilku lat systematycznie wzrasta liczba spraw, w których RPD interweniuje: w 2007 r. było ich niespełna 8 tys., rok później - ponad 10,5 tys., a w zeszłym roku - przeszło 14,4 tys. Ponadto w 2009 r. RPD wystosował 115 wystąpień generalnych, przystąpił do 66 postępowań sądowych, w siedmiu sprawach uczestniczył jako obserwator.
Ustawę powołującą urząd RPD, Sejm przyjął w styczniu 2000 r. Zgodnie z jej zapisami, rzecznik stoi na straży praw dziecka, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Dzieci muszą być chronione przed wszelkimi przejawami przemocy, okrucieństwa, wyzysku, a także przed demoralizacją, zaniedbaniem i innymi formami niewłaściwego traktowania. Szczególną troską RPD otacza dzieci z niepełnosprawnością.
Pierwszym rzecznikiem był Marek Piechowiak (od 28 czerwca do 12 października 2000 r.). Zastąpił go Paweł Jaros (16 lutego 2001 r. - 7 kwietnia 2006 r.), potem urząd pełniła Ewa Sowińska (7 kwietnia 2006 r. - 25 lipca 2008 r.). (PAP)
akw/ abr/ gma/
