Do 2012 r. potrwa restauracja Małej Synagogi w Płocku, gdzie powstanie Muzeum Żydów Mazowieckich, pierwsza tego typu placówka na Mazowszu. Koszt inwestycji, która ma rozpocząć się w sierpniu, wyniesie 9 mln zł, z czego 7,7 mln zł to środki z Unii Europejskiej.
W środę umowę o wsparciu przedsięwzięcia z funduszy unijnych podpisali marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik i przedstawiciele Stowarzyszenia Synagoga Płocka. "To ważny projekt, bo dotyczący zachowania pamięci i śladów po mazowieckich Żydach, którzy żyli z nami przez wieki" - powiedział podczas konferencji prasowej Struzik.
Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców. Popadająca od wielu lat w ruinę płocka Mała Synagoga to budynek murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony w stylu klasycystycznym. Jest jedną z nielicznych bożnic zachowanych na Mazowszu i jedyną na terenie regionu płockiego.
Projekt adaptacji zakłada odtworzenie wyglądu budynku z lat 60. XIX wieku. W pierwszej kolejności będą przeprowadzone gruntowne roboty budowlane, w tym wzmocnienie fundamentów, całkowita wymiana dachu, stropu i tynków. Później wykonane zostaną ścianki działowe, posadzka, prace instalacyjne oraz zagospodarowanie terenu.
"Po odrestaurowaniu budynku przystąpimy do jego wyposażenia" - zapowiedział prezes Stowarzyszenia Synagoga Płocka Jerzy Janiak. Planuje się, że ekspozycja muzealna będzie miała nowoczesny charakter - kultura, obyczaje, obrzędy religijne Żydów na Mazowszu zostaną przedstawione za pomocą najnowocześniejszych technik multimedialnych. "Zrobimy wszystko, by było to miejsce aktywne (...). Myślimy przede wszystkim o młodzieży" - powiedział Konrad Jaskóła, wiceprezes Stowarzyszenia Synagoga Płocka.
W sali głównej Małej Synagogi zwiedzający będą mogli oglądać film na wielu ekranach. Gdy na jednym będzie np. wyświetlany materiał główny, na drugim pokazywany będzie film uzupełniający. Ekranami staną się też okna, w których prezentowane będą sceny z życia mazowieckich Żydów, także te z getta. Uzupełnieniem będą emitery zapachu, dzięki którym goście muzeum będą mogli poczuć np.: zapach trawy czy potraw.
W muzeum prezentowane będą filmy dokumentalne oraz filmy archiwalne. Do dyspozycji zwiedzających będą także dwa kioski interaktywne, zawierające informacje, teksty, zdjęcia, szkice, mapy. Zakres tematyczny ekspozycji będzie dotyczył m.in.: osadnictwa Żydów na ziemiach polskich w kontekście historycznym i politycznym, wspólnoty żydowskiej na Mazowszu, kultury, prawa, obyczajów, muzyki, kuchni, obrzędów religijnych czy chasydyzmu. Zwiedzający znajdą także informacje na temat nazizmu, II wojny światowej, holokaustu, ale także wybitnych Żydów mazowieckich i teraźniejszości - kultywowania tradycji i historii. Będą też warsztaty i koncerty, m.in. muzyki klezmerskiej.
Placówka będzie wpisana w Szlak Chasydzki, co - jak przewidują przedstawiciele Stowarzyszenia Synagoga Płocka - sprawi, że co roku może odwiedzać ją nawet kilkanaście tysięcy osób. Budynek muzeum zostanie dostosowany do potrzeb niepełnosprawnych.
Mała Synagoga w Płocku została wybudowana około 1810 r. W 1870 r. przeprowadzono w niej remont, podczas którego we wnętrzu wzniesiono nowy Aron ha-Kodesz, szafę na zwoje Tory. W czasie II wojny światowej w synagodze mieściła się siedziba Judenratu, czyli Rady Żydowskiej, administrującej tamtejszym gettem. W 1949 r. społeczność żydowska uruchomiła w budynku spółdzielnię dziewiarską. W 1959 r. przeszedł on na własność Skarbu Państwa, następnie został wpisany do rejestru zabytków.
W 1991 r. ówczesny wojewoda płocki przekazał nieruchomość miastu. W 1997 r. synagogę odzyskała gmina żydowska z siedzibą w Łodzi, która rok później na mocy ugody z Urzędem Miasta Płocka zrzekła się praw do nieruchomości w zamian za 224 tys. zł. W styczniu 2004 r. płoccy radni większością głosów podjęli uchwałę o wystawieniu na sprzedaż Małej Synagogi. Później wycofali się z tego pomysłu, rozważając możliwość dzierżawy. Dla ratowania bożnicy zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, skupiające ludzi kultury i przedsiębiorców, które ostatecznie przejęło od miasta budynek.
Do II wojny światowej w Płocku mieszkało około 8 tys. Żydów. Holocaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA. (PAP)
mb/ abe/ gma/
