W środę instytucja Rzecznika Praw Dziecka w Polsce kończy 10 lat - 6 stycznia 2010 r. mija 10 lat od przyjęcia przez Sejm RP ustawy o RPD. W 2008 r. ustawę znowelizowano, co znacznie wzmocniło uprawnienia rzecznika.
"Dzięki kompetencjom, przyznanym RPD zeszłoroczną nowelizacją, urząd ten ma istotny wpływ na sytuację dzieci w Polsce. Zmiany te wymagają oczywiście daleko większych nakładów pracy. W 2009 r. już ponad 60 razy podjąłem decyzję o przystąpieniu do postępowań sądowych" - powiedział PAP we wtorek Marek Michalak.
Ustawa o RPD została znowelizowana w październiku 2008 r., wyposażając rzecznika m.in. w uprawnienia do wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i administracyjnych oraz brania w nich udziału na prawach przysługujących prokuratorowi, wystąpienia do właściwych organów o wszczęcie postępowania przygotowawczego oraz do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie w sprawach o wykroczenia oraz zaskarżenia decyzji administracyjnej.
Michalak w zeszłym roku przyłączył się np. do sprawy, gdzie służby społeczne nakazały przekazać do innej rodziny zastępczej dziecko, które przez sześć lat wychowywała babcia. "Dowiedziałem się o tej sprawie z telewizji, następnego dnia poleciłem ściągnąć akta, po analizie stwierdziłem, że należy interweniować. To była pierwsza sprawa, do której się przyłączyłem, występowałem na sali rozpraw, stojąc po stronie dziecka" - relacjonował Michalak. Jego zdaniem bardzo ważne jest, żeby tam, gdzie decyduje się o losach dziecka - często na sali sądowej - miało ono dodatkowe wsparcie.
Ustawa daje rzecznikowi prawo do zbadania każdej sprawy na miejscu, nawet bez uprzedzenia, żądania od organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji złożenia wyjaśnień bądź udzielenia informacji, a także udostępnienia akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe. Ustawa nakłada też na rzecznika obowiązek współpracy z organizacjami działającymi na rzecz ochrony praw dziecka.
"Kompetencje polskiego RPD są dostrzegane też w innych krajach europejskich - rzecznicy z innych państw często wprost mówią, że zazdroszczą tych nowych uprawnień" - dodał Michalak.
Rzecznik podejmuje działania z własnej inicjatywy lub na podstawie informacji, pochodzących od obywateli lub różnych organizacji, a wskazujących na naruszenie praw lub dobra dziecka.
RPD nie zastępuje instytucji odpowiedzialnych za podejmowanie działań związanych z ochroną praw dzieci i pomocą rodzinie. Ustawa umożliwia jednak rzecznikowi występowanie do właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych.
Zgodnie z zapisami ustawy o RPD zadaniem rzecznika jest ochrona praw dziecka: do życia i ochrony zdrowia, wychowania w rodzinie, godziwych warunków socjalnych oraz prawa do nauki. Ustawa mówi, że rzecznik kieruje się dobrem dziecka - wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka, biorąc pod uwagę, że jego naturalnym środowiskiem rozwoju jest rodzina, zasadą równości - troską o ochronę praw każdego dziecka oraz poszanowaniem praw, obowiązków i odpowiedzialności rodziców.
Pierwszym Rzecznikiem Praw Dziecka był Marek Piechowiak (od 28 czerwca do 12 października 2000 r.). Zastąpił go Paweł Jaros (16 lutego 2001 r. - 7 kwietnia 2006 r.), potem urząd pełniła Ewa Sowińska (7 kwietnia 2006 r. - 25 lipca 2008 r.). 23 lipca 2008 r. Sejm wybrał na to stanowisko Marka Michalaka. Dzień później wybór ten został zatwierdzony przez Senat, a 25 lipca miało miejsce uroczyste ślubowanie nowego rzecznika.(PAP)
akw/ pz/ bk/
