O Wadowicach świat usłyszał, gdy Karol Wojtyła został papieżem. Popularnym celem odwiedzin turystów stały się, gdy ponad 20 lat później Jan Paweł II podczas spotkania z mieszkańcami w 1999 roku wspominał zapamiętane z dzieciństwa i wczesnej młodości miejsca.
Wadowice mają blisko 700 lat. Geneza nazwy miasta nie jest do końca znana. Według historyków, prawdopodobnie nazwano je od imienia Wada lub Włodka, być może - od imienia pierwszego księcia oświęcimskiego Władysława, panującego w latach, gdy prawdopodobnie założono miasto.
Pierwsza wzmianka o Wadowicach pochodzi z 1327 roku. Prawa miejskie otrzymały w 1430 roku. Rozwój miasta hamowały pożary, wojny, epidemie.
W tym czasie Wadowice należały do księstwa oświęcimskiego. W 1445 r., wskutek jego podziału, powstało księstwo zatorskie, w którego składzie znalazło się miasto. W 1494 r. król Jan Olbracht odkupił księstwo zatorskie i włączył do Korony. Pełnoprawnej inkorporacji do Polski dokonano podczas Sejmu w Warszawie w 1564 r.
Po wojnach szwedzkich, w 1660 r. w Wadowicach stało już 75 domów i było ok. 600 mieszkańców. Była to niezamożna miejscowość. Rada miejska ratowała się zaciągając pożyczki lub oddając w zastaw okoliczne grunty. Zapis archiwalny z roku 1728 o niewypłacalności kasy miejskiej na rzecz "kredytorów na miasteczku naszem spustoszałem, którem dla wielkiej dezolacyi nie tylko kapitalnych sum i prowizyi wypłacać nie możemy" - wskazuje, że "dezolacya" trwała wiele lat.
W XVII wieku Wadowice rozsławił teolog i filozof Marcin Wadowita, profesor i dziekan Akademii Krakowskiej. Ufundował szpital dla ubogich i wspierał wadowicką szkołę parafialną.
Rozwój miasta nastąpił, gdy w 1772 r. po pierwszym rozbiorze Polski władze austriackie wybudowały trakt łączący Wiedeń z Lwowem, zwany gościńcem wiedeńskim. W 1819 r. do Wadowic został przeniesiony urząd cyrkularny z Myślenic. Powstały także urzędy, sąd i szpital. Siedzibę znalazł tam 56. pułk piechoty, a także dowództwo straży granicznej.
Wadowicki cyrkuł obejmował rozległy obszar od Białej (obecnie cześć Bielska-Białej) i Ujsoły na Żywiecczyźnie po Zawoję u stóp Babiej Góry i Rabkę. Miasto przekształciło się z rzemieślniczego w ośrodek urzędniczy. Liczba ludności wzrosła z 1488 w 1765 r. do 3021 w 1830 r. W 1888 roku wybudowane zostało połączenie kolejowe Wadowic z Bielskiem, Kalwarią i Krakowem, a 11 lat później - z Suchą i Spytkowicami.
Gdy w 1867 roku Galicja uzyskała autonomię zmienił się podział administracyjny. Wadowice pozostały jednak siedzibą powiatu. Rozwijało się tu życie kulturalne oraz ruch niepodległościowy. Działały liczne organizacje i stowarzyszenia kulturalne, społeczne i patriotyczne, m.in.: Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Związek Strzelecki, Towarzystwo Pedagogiczne, Towarzystwo Miłośników Sztuki Dramatycznej, a także Towarzystwo Upiększania Miasta Wadowic i Okolicy (TUMWiO).
29 czerwca 1886 w Wadowicach urodziła się Ada Sari (Jadwiga Schayer), słynna śpiewaczka i pedagog.
W tych czasach do Wadowic przybyli ojcowie karmelici, którzy "na Górce" wybudowali świątynię i klasztor. Jego przeorem był święty Rafał Kalinowski. Przybyły także siostry nazaretanki oraz ojcowie pallotyni.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Wadowice pozostały miastem powiatowym oraz ważnym ośrodkiem oświatowym i kulturalnym, z kilkoma szkołami. W położonym nieopodal Gorzeniu poeta i pisarz Emil Zegadłowicz założył grupę literacko-artystyczną "Czartak". W mieście sformowano 12. pułk piechoty, który walczył z bolszewikami w latach 1919-1920 oraz w kampanii wrześniowej.
18 maja 1920 r. w Wadowicach urodził się Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Wojtyłowie wyprowadzili się do Krakowa w sierpniu 1938.
Podczas II wojny światowej miasto zostało wcielone do III Rzeszy. Granica między Niemcami a Generalna Gubernią biegła wzdłuż rzeki Skawy. Niemieckie represje doprowadziły do zagłady w obozach Auschwitz i Bełżec niemal całej, liczącej 2 tys. osób, społeczności żydowskiej. Dotknęły także wadowicką elitę - urzędników i nauczycieli.
Armia Czerwona wkroczyła do miasta 26 stycznia 1945 roku.
W 1975 r., po wprowadzeniu nowego podziału administracyjnego i okrojeniu województwa krakowskiego Wadowice zasiliły utworzone wówczas niewielkie, ale prężne województwo bielskie.
Obecnie, po kolejnej reformie administracji, Wadowice są w woj. małopolskim. Miasto jest siedzibą władz powiatu. Mieszka w nim około 20 tys. mieszkańców. Najprężniej rozwija się tu przemysł spożywczy.
Jan Paweł II odwiedził swe rodzinne miasto trzykrotnie: w 1979, 1991 i 1999 roku. W 2006 r., pielgrzymując śladami Karola Wojtyły, przybył tu także jego następca Benedykt XVI. (PAP)
szf/ pz/ mhr/
