W Wielki Piątek - w drugim dniu Triduum Paschalnego - zgodnie z polską tradycją buduje się Groby Pańskie. Od lat nawiązują one do aktualnej sytuacji w kraju i na świecie. Groby często symbolizowały trudne i bolesne polskie doświadczenia.
Tradycja strojenia Grobu Pańskiego istnieje od średniowiecza. Grób Pański - Grób Wielkopiątkowy - jest artystyczną dekoracją przygotowywaną w Wielkim Tygodniu w kościołach dla podkreślenia pamiątki śmierci Chrystusa.
W różnych okresach historycznych starano się wprowadzać do symbolicznych grobów aktualne motywy. W czasach rozbiorów, okupacji niemieckiej oraz stanu wojennego ustrojony grób odzwierciedlał aktualne przeżycia narodu polskiego.
W Wielki Piątek i Wielką Sobotę wierni tłumnie odwiedzają groby. Mieszkańcy Warszawy pamiętają kolejki przed kościołem Matki Boskiej Łaskawej (księży jezuitów) w czasie stanu wojennego na Starym Mieście, w którym szczególnie dbano o aktualną wymowę Grobu Pańskiego.
W ubiegłych latach wystroje grobów Chrystusa budziły wiele kontrowersji, a zwłaszcza groby w kościele św. Brygidy w Gdańsku, które przygotowywał nieżyjący już ks. prałat Henryk Jankowski. Oburzenie wzbudził Grób Pański z 1995 r. - na czerwonym płótnie umieszczone zostały swastyki, sierp i młot, Gwiazda Dawida oraz napisy: "NSDAP", "SS", "NKWD", "KGB" "UB" i "SB". Obok znajdowały się skróty nazw partii: "PSL", "SLD", "UW", "UP", a także "PZPR". Dopiero po interwencji ówczesnego metropolity gdańskiego abp. Tadeusza Gocłowskiego prałat usunął napisy. W 2001 r. Grób Pański autorstwa ks. Jankowskiego przedstawiał miniaturę zwęglonej stodoły w Jedwabnem z ludzkim szkieletem. Arcybiskup Gocłowski nakazał wówczas prałatowi usunąć z dekoracji napis: "Żydzi zabili Pana Jezusa i Proroków, i nas także prześladowali". W 2004 roku, ostatni Grób Pański autorstwa ks. Jankowskiego w kościele św. Brygidy, wyrażał sprzeciw wobec Unii Europejskiej.
We wczesnym średniowieczu Najświętszy Sakrament był zanoszony po liturgii eucharystycznej na przechowanie do zakrystii lub bocznej kaplicy. Z tego zwyczaju wywodzi się procesja do kaplicy adoracji w Wielki Czwartek. Od czasów Karola Wielkiego niemal w całej Europie trwał paraliturgiczny obrzęd składania pod kamienną płytą grobową samego krzyża lub Chrystusa w postaci eucharystycznej. W niektórych kościołach składano w ten sposób krzyż, a w jego centrum puszkę z Najświętszym Sakramentem. Hostię w monstrancji nad wyobrażeniem grobu Chrystusa po raz pierwszy wystawiono w kościele jezuitów w Monachium. Dopiero w epoce baroku wprowadzono dodatkowo figurę zmartwychwstałego Jezusa przykrytego całunem.
Na zakończenie liturgii Wielkiego Piątku zanoszono w procesji krzyż (w XV wieku), później krzyż i monstrancję z Najświętszym Sakramentem (w XVI w.) do przygotowanego wcześniej Grobu Bożego.
W XVIII w. prawie w całej Europie zanikł zwyczaj strojenia grobu i wystawiania przy nim monstrancji. Zachował się tylko na terenie Austrii, Węgier, Polski i południowych Niemiec. (PAP)
skz/ abr/ jbr/
