W środę o godz. 13 Trybunał Konstytucyjny wyda wyrok co do konstytucyjności zaskarżonej przez Lewicę ustawy dezubekizacyjnej, która obniżyła wyższe emerytury oficerom służb specjalnych PRL i członkom WRON.
W styczniu TK odroczył wydanie wyroku, bo - według mediów - jest "poważnie podzielony". Sprawa wróciła na wokandę w środę. Wystarczyło pół godziny pytań zadanych uczestnikom postępowania przez prezesa TK Bohdana Zdziennickiego i sędziego sprawozdawcę Andrzeja Rzeplińskiego, by rozprawę zakończyć i zapowiedzieć wyrok na godz. 13.
Zdziennicki pytał przedstawiciela Prokuratora Generalnego, czy dopuszczalna jest zmiana prawa, której ideą jest rozliczanie się z minionym systemem po 20 latach. Prok. Andrzej Stankowski dopuścił taką możliwość i przypomniał, że już wcześniej parlament uchwalił ustawę, która przesuwała terminy przedawnienia karalności przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy PRL, które nie były wcześniej ścigane z przyczyn politycznych. "W tej sytuacji dopuszczalne są nowelizacje dotyczące emerytur" - uznał.
Prezes TK spytał też przedstawiciela Sejmu - posła Grzegorza Karpińskiego (PO) - o jego pogląd na temat tezy głoszonej przez publicystę Rafała Ziemkiewicza, że "cały PRL był nielegalny". "Między PRL a RP istnieje ciągłość. To ustrojodawca przesądził, że u podstaw Rzeczypospolitej Polskiej leżą te wartości, które były u podstaw I i II RP, a PRL pominął" - odparł poseł.
Współautor skargi poseł Jan Widacki wniósł o uznanie całej ustawy za niezgodną z konstytucją. Uznał ją za represyjną, ustanawiającą odpowiedzialność zbiorową i uchwaloną w sposób urągający zasadom przyzwoitej legislacji. Wskazał, że obcięciem emerytur objęto "dowolnie wybrane formacje", a pominięto inne - np. stalinowską Informację Wojskową czy zarząd II Wojskowej Służby Wewnętrznej.
"Represja nie jest tylko wtedy, kiedy coś się represją nazwie. Represja jest też wtedy, gdy odbiera się emeryturę. III RP zaufała zweryfikowanym funkcjonariuszom służb PRL. Co się teraz zmieniło? Ta ustawa wyrosła z ducha idei IV RP, która to idea została odrzucona przez społeczeństwo w wyborach w 2007 r. My nie bronimy ubeków, lecz elementarnych zasad państwa prawa. Bronimy III RP przed upiorami z ducha IV RP" - mówił Widacki.
Reprezentant Sejmu poseł PO Grzegorz Karpiński, podobnie jak prokurator generalny, chciał uznania konstytucyjności całej ustawy, gdyż odbiera ona tylko "prawa niesłusznie nabyte".
W sprawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej w TK doszło do precedensu, jakiego nie było w tym gremium w jego 24-letniej historii - odroczono sprawę wyrok po tym, jak Trybunał uznał sprawę za "dostatecznie wyjaśnioną". Według regulaminu TK, jest to możliwe tylko wtedy, gdy "podczas narady sędziowskiej w pełnym składzie Trybunału, przy parzystej liczbie sędziów Trybunału, żadne z proponowanych rozstrzygnięć nie uzyska większości głosów". Skład TK w tej sprawie jest 14-osobowy. Media spekulowały, że głosy rozłożyły się 7:7.
Skarga podkreśla, że wszyscy pełniący służbę w organach bezpieczeństwa PRL nie zasługują na uprawnienia ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym - z której korzystają także oficerowie dzisiejszych służb mundurowych. Widacki mówił w TK, że można zrównać emerytury UB i SB ze świadczeniami zwykłych emerytów, ale obniżenie ich poniżej tego poziomu to "prawnie niedopuszczalna represja". Według posła, objęcie ustawą tych oficerów SB, którzy w 1990 r. byli pozytywnie zweryfikowani, oznacza niedotrzymanie zobowiązań wobec nich przez państwo. "Z racji zasiadania we WRON nie przysługiwały żadne dodatkowe przywileje emerytalne" - dodał.
"Esbeckie emerytury obniżono średnio o 561 zł, co dowodzi, że ustawa nie jest tak represyjna, jak mówią wnioskodawcy" - przekonywał poseł Karpiński. Zdaniem autorów ustawy, posłów PO, zasadę sprawiedliwości społecznej naruszał fakt, że funkcjonariusze PRL dostawali wyższe świadczenia niż zwykli emeryci, często ich ofiary. Poseł argumentował, że esbeckie emerytury nie są "prawami słusznie nabytymi", a esbecy pozytywnie zweryfikowani nie zasługują na to, by w pełni zrównać ich z uprawnieniami tych, którzy pracę w służbach zaczęli od 1990 r.
Od początku roku oficerowie cywilnych służb specjalnych PRL dostają niższe świadczenia - obliczane według wskaźnika w wysokości nie 2,6 proc. podstawy wymiaru za każdy rok służby za lata 1944-1990, jak dotychczas, lecz 0,7 proc. (przelicznik zwykłej emerytury to 1,3).
Członkom WRON emerytura wojskowa naliczana jest teraz po 0,7 proc. podstawy wymiaru za rok służby w wojsku - począwszy od 8 maja 1945 r. WRON - administrująca od grudnia 1981 r. do lipca 1983 r. stanem wojennym - składała się z 22 wyższych wojskowych (część już nie żyje; świadczenia obniżono 9 członkom WRON). Ich przeciętne świadczenie wynosiło 8495 zł, a teraz - ok. 4143 zł (brutto). Szef WRON gen. Wojciech Jaruzelski - sądzony za bezprawne wprowadzenie stanu wojennego w 1981 r. - dostawał dotychczas ponad 8 tys. zł emerytury generalskiej, co zmniejszono o połowę.
Średnia emerytura b. funkcjonariuszy służb PRL wynosi teraz 2351 zł i wciąż jest wyższa niż zwykłego emeryta, który dostaje przeciętnie 1632 zł.
Po rozpatrzeniu zapytań wobec 194 tys. świadczeniobiorców IPN zapowiadał w 2009 r., że wyższe świadczenia ma stracić ok. 41 tys. osób. Od tego roku obniżono świadczenia ok. 24 tys. świadczeniobiorcom zakładu emerytalno-rentowego MSWiA - podała rzeczniczka resortu Małgorzata Woźniak. 5,7 tys. z nich to wdowy i inni bliscy osób już nieżyjących, a uprawnionych do wyższych świadczeń. W sumie ma je stracić ok. 34 tys. osób pobierających świadczenia z MSWiA (są oni większością osób, które miała objąć ustawa).
Część b. esbeków - nie wiadomo ilu - dostaje świadczenia z zakładów emerytalnych ABW i AW. Są to ci, którzy pozytywnie przeszli weryfikację i zostali przyjęci w 1990 r. do UOP, utworzonego wtedy w miejsce SB, a odeszli na emeryturę. 7,1 tys. świadczeniobiorców MSWiA odwołało się już do sądów od decyzji o obniżce świadczeń.
W listopadzie 2009 r. prezes IPN Janusz Kurtyka ujawnił, że esbecy, których akta znajdują się w tajnym tzw. zastrzeżonym zbiorze IPN (gdzie są akta aktualne dla bezpieczeństwa państwa), nie stracą wyższych świadczeń, bo IPN nie wolno udzielać ich akt organom emerytalno-rentowym. Chodzi o ok. 2 tys. funkcjonariuszy; trwają działania w celu objęcia ich ustawą. "Trzeba znowelizować ustawę w tym zakresie" - mówił w TK Karpiński.
Wcześniej szacowano, że świadczenia dla b. oficerów mają ulec zmniejszeniu o blisko 600 mln zł rocznie. Politycy PO zapowiadali, że część oszczędności trafi do "pokrzywdzonych przez PRL". Karpiński mówił w TK o możliwości ubiegania się o sądowe odszkodowania za represje w stanie wojennym.(PAP)
sta/ wkt/ abr/ bk/
