Wystawę rzeźb Xawerego Dunikowskiego zatytułowaną "Niepokorny" będzie można obejrzeć od 9 lipca w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Ekspozycja zorganizowana jest w ramach obchodów 30-lecia placówki.
"Z otwarciem wystawy są związane dwie okazje. Pierwsza to miniona niedawno setna rocznica założenia w 1909 r. Towarzystwa +Rzeźba+, którego Dunikowski był prezesem. Towarzystwo jako pierwsze w Polsce wystawiało tylko rzeźbę. Wcześniej ta dziedzina sztuki była w Polsce niezauważana. Druga okazja to 30-lecie Centrum" - powiedziała PAP kuratorka wystawy Joanna Torchała.
Tytuł wystawy nawiązuje do kontrowersji związanych z życiem i twórczością Xawerego Dunikowskiego, który - jak oceniła Torchała - "wyprzedzał swoją epokę". "Dunikowski był pierwszym polskim rzeźbiarzem, który walczył o uznanie tej dziedziny za sztukę samodzielną" - powiedziała Torchała.
W skład honorowego komitetu obchodów jubileuszu 30-lecia Centrum Rzeźby Polskiej, które rozpoczynają się w lipcu, weszli m.in.: Magdalena Abakanowicz, Waldemar Dąbrowski, Aleksander Krawczuk, Adam Myjak, Andrzej Rottermund. "Komitet, złożony z wybitnych przedstawicieli polskiej kultury, zaakceptował tę wystawę jako główny element obchodów jubileuszu" - zaznaczyła Torchała.
Eksponowane prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w warszawskiej Królikarni i będzie to pierwsza poza tym ośrodkiem przekrojowa prezentacja całej twórczości artysty.
Wśród eksponowanych dzieł znajdą się najważniejsze kompozycje z wczesnego okresu twórczości artysty: "Fatum", "Tchnienie" i "Macierzyństwo". Będzie można także zobaczyć trzy figury ze słynnego cyklu "Kobiet brzemiennych" oraz portrety i wizerunki. Wśród nich jest praca dyplomowa Dunikowskiego z Krakowskiej ASP - "Portret Henryka Szczyglińskiego" z 1898 roku, dekoracyjne, bliskie stylizacji art deco kobiece portrety z okresu paryskiego oraz powstałe w latach 50. i 60. podobizny Hanny Rudzkiej-Cybisowej, Włodzimierza Sokorskiego i Aliny Ślesińskiej. Pokazane będą również 24 rzeźby ze słynnego, lecz dotychczas rzadko prezentowanego cyklu "Głów wawelskich".
Na wystawie będzie można zobaczyć także projekty pomników, które zdominowały powojenną twórczość artysty. Wśród nich jest wykonany w skali 1:1 projekt pomnika Józefa Dietla, który powstał w 1936 w Krakowie i był jednym z dwóch pomników zrealizowanych przez artystę w 20-leciu międzywojennym.
Prezentowany będzie również gipsowy odlew Grobowca Bolesława Śmiałego, pierwszego pomnika w twórczości Dunikowskiego, powstałego w jego paryskiej pracowni w 1917 roku. Fascynację artysty socrealizmem reprezentują "Głowa żołnierza radzieckiego", fragment olsztyńskiego Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej (1954), "Popiersie Lenina" (1949) i "Robotnik" (1946).
Wystawie towarzyszyć będzie album z kolorowymi zdjęciami, obrazującymi rzeźbiarską twórzość Dunikowskiego. Dołączony do nich tekst krytyczny napisała Joanna Torchała. Całość dopełni kalendarium biograficzne oraz katalog prac artysty. Wydawnictwo ukaże się w wersji polskiej i angielskiej.
"Dotychczas nie została wydana żadna monografia na temat twórczości Xawerego Dunikowskiego. Album ma częściowo wypełnić tę pustkę" - powiedziała Torchała.
Ekspozycja w Orońsku potrwa do 18 września. Później będzie pokazywana w Królikarni, Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Muzeum Narodowym w Szczecinie.
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku to jedyny w Polsce ośrodek rzeźbiarski, podlega bezpośrednio nadzorowi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Centrum zastąpiło powstały w 1969 r. Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy w Orońsku.
Xawery Dunikowski urodził się w 1875 w Krakowie. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki. W latach 1904-14 wykładał rzeźbę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. W tym czasie odbył podróże na Bliski Wschód, do Egiptu, Włoch i Francji. W 1914 r. wyjechał na stypendium do Londynu, następnie służył przez rok w Legii Cudzoziemskiej, potem osiadł w Paryżu. Po powrocie do kraju w 1923 r. objął katedrę Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W czasie II wojny światowej był więźniem Auschwitz. Uczestniczył tam w ruchu oporu organizowanym przez Witolda Pileckiego. Po wojnie tworzył dzieła socrealistyczne na zamówienie państwa. Wtedy powstały takie jego prace jak Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej (1954), Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955) czy Pomnik Żołnierza I Armii Wojska Polskiego (1963). W latach 50. artysta przeniósł się do Warszawy, gdzie zmarł w 1964 r.(PAP)
adp/ hes/
