Plenerową wystawę dokumentującą dzieje katowickich synagog i domów modlitwy zaprezentowano we wtorek w Katowicach - w 110. rocznicę uroczystości otwarcia tamtejszej tzw. Wielkiej Synagogi.
Wystawa ustawiona na wyłączonej z ruchu samochodowego ul. Mariackiej obejmuje dwadzieścia plansz. Jej najciekawszym elementem są reprodukcje oryginalnych projektów i szkiców Wielkiej Synagogi - pochodzących z miejskiego archiwum. Rozszerzają one wiedzę nt. konstrukcji i wyglądu tej monumentalnej budowli, do tej pory czerpaną najczęściej z wizerunków na dawnych widokówkach.
Jak poinformowała PAP Monika Winkler z katowickiego magistratu, wartość historycznych projektów Wielkiej Synagogi jest na tyle duża, że tamtejsi urzędnicy zdecydowali się przekazać je Archiwum Państwowemu w Katowicach. Jednocześnie miasto postanowiło wykorzystać rocznicę otwarcia Wielkiej Synagogi, by zaprezentować posiadane archiwalia wszystkim zainteresowanym.
Wielka Synagoga w Katowicach istniała w latach 1900-1939 przy dzisiejszej ul. Mickiewicza w centrum miasta. Okazały obiekt, mogący pomieścić ponad tysiąc wiernych, był jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście. Powstał wskutek wzrostu liczebności żydowskiej społeczności w Katowicach, ale też ze względu podziały wewnątrz niej.
Chodziło o rozdźwięki między Żydami konserwatywnymi, którzy pozostali w powstałej w 1861 r. tzw. Starej Synagodze, a Żydami reformowanymi, którzy wypełnili nowszy obiekt. Wielką Synagogę zaprojektowano w firmie katowickiego architekta Ignatza Gruenfelda, która zbudowała także Starą Synagogę.
Na początku dwudziestego wieku Hugo i Max Gruenfeldowie opracowali budynek w stylu łączonego neogotyku, neorenesansu i stylu mauretańskiego. Jego wyróżnikiem były bogato dekorowana kopuła kryjąca główną salą modlitewną, a także strzeliste, neogotyckie okna. W głównej sali modlitewnej znajdowało się miejsce dla 670 mężczyzn i 514 kobiet.
Duża działka umożliwiła w kolejnych latach budowę na tyłach synagogi budynku administracji gminy żydowskiej (obecnie przychodnia zdrowia), nowej mykwy (obecnie siedziba firmy ubezpieczeniowej), rytualnej rzeźni drobiu oraz piekarni macy. W pobliżu wzniesiono też budynek szkoły, w której dziś mieści się znane liceum im. Mickiewicza.
Tuż przed drugą wojną światowa w pobliżu powstał jeszcze pięciopiętrowy budynek, w którym mieściły się dom modlitwy i siedziba instytucji gminy żydowskiej. Synagoga została zniszczona przez Niemców 4 września 1939 r. W czasie okupacji, w części niezniszczonych budynków siedzibę miało gestapo. Planów odbudowy synagogi po wojnie nie zrealizowano.
Obecnie w miejscu Wielkiej Synagogi, na Placu Synagogi, znajduje się obelisk pamięci żydowskich mieszkańców Katowic - zgładzonych przez niemieckiego okupanta. Wokół niego na co dzień działa targowisko. Przed kilkoma laty katowicka fundacja Or Chaim zainicjowała starania zmierzające do odbudowy synagogi w jej pierwotnym miejscu.(PAP)
mtb/ abe/ jbr/
