"Via Regia - 800 lat na wspólnej drodze" - taki tytuł nosi wystawa pokazująca życie toczące się przy najważniejszym szlaku handlowym dawnej Europy, z Zachodu na Wschód wiodącym od Frankfurtu nad Menem poprzez Erfurt, Lipsk i Goerlitz do Wrocławia i Krakowa.
Wystawa zostanie uroczyście otwarta w sobotę w Niemczech, w okrągłej baszcie obronnej z końca XV wieku Kaisertrutz w saksońskim Goerlitz, mieście graniczącym przez Nysę Łużycką z polskim Zgorzelcem.
"Via Regia" w dosłownym tłumaczeniu znaczy "Droga Królewska", gdyż to król sprawował nad nią pieczę. Pierwsza wzmianka, wymieniająca ten szlak pod nazwą "strata regia", pochodzi z dokumentu sporządzonego w 1252 roku, jednak jego początki sięgają znacznie dawniejszych czasów. W późniejszym okresie nazywano go również "Drogą Wysoką" i "Wysokim Traktem Wojskowym". Dokładny przebieg oraz charakter szlaku zmieniał się między XIII a XIX wiekiem, pod wpływem różnych polityczno-terytorialnych dążeń oraz postępującego rozwoju technicznego. Uważana jest za fragment szlaku wiodącego przez całą Europę z Santiago de Compostela aż do Kijowa.
"Wzdłuż +Via Regia+ powstawały potężne miasta, ośrodki handlowe, liczne klasztory i kościoły. Trakty handlowe zawsze stanowiły lukratywne źródło dochodów dzięki czerpaniu korzyści z myta i cła. +Via Regia+ była szlakiem handlu srebrem, rudami miedzi, solą, szkłem, tekstyliami. Tędy pędzono ze wschodu na zachód bydło. Tędy przewożono też cenne barwniki: z Zachodu urzet barwierski dający kolor niebieski, a ze Wschodu czerwiec polski barwiący na czerwono" - powiedziała PAP pomysłodawczyni wystawy, Bettina Probst.
Przypomniała, że dzięki położeniu na szlaku oraz prawie składowania urzetu górnołużyckie Goerlitz po 1500 roku było największym i najważniejszym miastem między Lipskiem i Wrocławiem. Liczyło około 10 tys. mieszkańców.
"Via Regia" przemieszczały się liczne grupy ludzi, nie tylko kupcy i woźnice, ale także królowie, żołnierze, pielgrzymi, rzemieślnicy, studenci, komedianci, włóczędzy, żebracy i banici. Tędy z Drezna podróżował saksoński elektor Fryderyk August I do Krakowa, gdzie został koronowany na króla Polski Augusta II.
"Szlakiem +Via Regia+ nie tylko transportowano dobra materialne. Szlak służył też wymianie dóbr kultury, sztuki, idei" - zaznaczył kurator wystawy, Roland Enke. "Wędrowali nim architekci, malarze, rzeźbiarze i myśliciele. W XVI wieku, dzięki niedawno wynalezionej sztuce drukarskiej, na terenach wzdłuż +Via Regia+ szybko rozprzestrzeniła się reformacja. Wprowadziła ona jednocześnie nowe środki artystycznego wyrazu, które następnie w XVII wieku zastąpiono, szczególnie na Śląsku, typowymi dla kontrreformacji motywami religijnymi" - opowiadał Enke.
Szlak stracił na znaczeniu w połowie XIX wieku wraz z pojawieniem się kolei szynowej i nowej sieci komunikacyjnej.
Na ekspozycji zgromadzono liczne dokumenty, mapy, przyrządy służące kupcom, takie jak wagi, odważniki, przeliczniki wartości monet ze względu na zawartość kruszców w nich, a także księgi, dzieła sztuki i wyroby rzemiosła artystycznego.
Wśród nich są tak unikalne eksponaty jak: księga "Zwierciadło saskie" - XIII-wieczny spis prawa zwyczajowego, czy niewielki krucyfiks - dzieło Wita Stwosza, który przyjechał do Krakowa "Via Regia", a jeden z jego synów, Florian, odbył drogę odwrotną i osiadł w Goerlitz; był tam artystą pracującym w srebrze.
Na wystawie można też zobaczyć sporządzoną dla Fryderyka Augusta I koronę wraz ze specjalnym futerałem, którą elektor zabrał z sobą do Krakowa, bo nie wiedział, czy będzie koronowany polskimi insygniami. Pokazano także dzieła XIX malarzy, którzy podróżowali po Karkonoszach i uwieczniali widoki, przyczyniając się do początków turystyki w tamtym regionie.
Eksponaty pochodzą m.in. ze zbiorów niemieckich, czeskich, polskich (z Muzeów Narodowych w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu).
Wystawa została przygotowana przez Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie na zlecenie landu Saksonia, stąd nosi miano III Saksońskiej Wystawy Krajowej. Potrwa do 31 października.
Wystawie towarzyszą dwie inne ekspozycje w Goerlitz: "Via Regia - szlak wędrówki gatunków" w Muzeum Przyrodniczym im. Senckenberga i "Drogi w nieznane. Migracja w Goerlitz/Zgorzelcu od roku 1933 po dzień dzisiejszy" w Muzeum Śląskim. (PAP)
dsr/ ls/
