Pierwsze konspiracyjne wydanie "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego, jednego z ideowych przywódców Szarych Szeregów, pamiętnik Tadeusz Zawadzkiego "Zośki" i dokumenty Jana Bytnara "Rudego" - można zobaczyć na wystawie czynnej od piątku w stołecznym Muzeum Niepodległości.
Wystawa "Dziś, jutro, pojutrze. Harcerki i harcerze w służbie Polskiego Państwa Podziemnego" składa się z trzech bloków tematycznych, eksponowanych w trzech miejscach Warszawy - w siedzibie Muzeum Niepodległości, w plenerze Krakowskiego Przedmieścia oraz w salach ekspozycyjnych Muzeum Harcerstwa, które zorganizowało całość ekspozycji.
"Pierwsza część wystawy w Muzeum Niepodległości obejmuje losy harcerek i harcerzy w okresie okupacji. Można na niej zobaczyć m.in. biało-czerwoną opaskę +Zawiszaka+ z lilijką, cukier w kostkach, który zachował się w woreczku zbroczonym krwią, broń, mundury i mapy powstańcze oraz pamiątki związane z codzienną działalnością harcerstwa - wydawnictwa, prasę konspiracyjną i Biuletyn Informacyjny" - opowiadał podczas otwarcia wystawy jej współautor harcmistrz Marcin Binasiak.
Na tej części ekspozycji można także zobaczyć na przykład śrubę z płyty z pomnika Mikołaja Kopernika, którą zdjął Alek Dawidowski (śrubę ofiarował później swojej dziewczynie Basi Sapińskiej). "Na wystawie prezentujemy również część zachowanej korespondencji między nimi oraz korespondencję Poczty Harcerskiej, które stanowią taki ślad codziennego życia konspiratorów, którzy uciekali od rzeczywistości wojennej w te bardziej szczęśliwe, prywatne sfery" - dodał Binasiak.
Jak podkreśliła dyrektor Muzeum Harcerstwa Katarzyna Traczyk, celem wystawy było pokazanie, że Szare Szeregi mimo działania w okupowanym kraju kontynuowały nieprzerwanie pracę harcerską, zarówno związaną z konspiracją zbrojną, jak i z działalnością opiekuńczą i wychowawczą, która pokazywała harcerzom perspektywę życia także po odzyskaniu niepodległości.
"Myślę, że zachowane pamiątki choć dość liczne, są jednak w stanie opowiedzieć jedynie niewielką cząstkę historii Szarych Szeregów. Wydaje się równocześnie, iż niektóre z nich, choć niewielkie, mają szczególną moc i ogromną dozę emocji, którą niosą w nasze czasy. Jest na przykład na wystawie ułamek opłatka, z którym wiąże się niezwykła historia. To opłatek Jana Rodowicza +Anody+, który jego matka znalazła w kieszeni marynarki, zwróconej jej już po śmierci syna przez Urząd Bezpieczeństwa. +Anoda+ został aresztowany w Wigilię i najwidoczniej odchodząc od świątecznego stołu odruchowo schował ten opłatek do kieszeni i tak przetrwał on aż do dziś" - mówiła Traczyk.
Drugą część wystawy "Dziś, jutro, pojutrze. Harcerki i harcerze w służbie Polskiego Państwa Podziemnego" pt. "Braterstwo" wystawiono na banerach na tarasie widokowym obok kościoła św. Anny. Znalazł się na niej wybór fotografii archiwalnych dokumentujących działania młodzieży harcerskiej w okresie II wojny. Fotografie prezentują różne aspekty wojennego życia - wzajemne wspieranie się, przyjaźnie, zajęcia konspiracyjne i udział w Powstaniu, uzupełnione poezją okupacyjną.
Część trzecią ekspozycji pt. "Harcmistrz Władysław Czarnecki - rysownik powstańczej Warszawy" można zobaczyć w Muzeum Harcerstwa. Przybliża ona prace Władysława Czarneckiego - plastyka i instruktora harcerskiego, autora ilustracji "Kamieni na szaniec" i wielu rysunków przedstawiających działania harcerzy przed wojną, w konspiracji i podczas Powstania Warszawskiego, twórcy plakatów i ilustracji w harcerskich czasopismach.
Szare Szeregi zostały założone 27 września 1939 roku przez członków Naczelnej Rady Harcerskiej. Były konspiracyjną organizacją młodzieżową podzieloną na chorągwie, hufce, drużyny i zastępy, na której czele stał Naczelnik z Kwaterą Główną zwaną Pasieką. Działały na terenie niemal całej okupowanej II Rzeczypospolitej. Skupiały młodzież w wieku powyżej 12 lat - 12-15-latkowie ("Zawiszacy") pełnili służbę pomocniczą, 16-18-latkowie ("Bojowe Szkoły") uczestniczyli w tzw. "małym sabotażu" i zajmowali się akcją propagandową, zaś młodzież powyżej 18 lat ("Grupy Szturmowe") pełniła już służbę w tzw. "wielkim sabotażu", biorąc udział w akcjach bojowych. Program organizacji określany w skrócie "Dziś-jutro-pojutrze" oznaczał zaangażowanie w konspirację - "dziś", walkę powstańczą - "jutro" oraz pracę w wolnej Polsce - "pojutrze". Szare Szeregi zostały rozwiązane 17 stycznia 1945 roku. (PAP)
akn/ tot/ gma/
