*"Związki partnerskie" zostały przez językoznawców uznane za Słowo Stycznia 2013. Ta fraza pojawiła się w języku polskim niedawno, ale w styczniu zrobiła prawdziwą karierę. "I jak tu nie wierzyć we wpływ polityki na język!" - mówi prof. Andrzej Markowski. *
Plebiscyt na najważniejsze słowo danego miesiąca prowadzą Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundacja Języka Polskiego. Zwycięskie słowo wybierane są poprzez analizę słów najczęściej ukazujących się w danym okresie w ogólnopolskich dziennikach. Ostateczną decyzję podejmują prof. Jerzy Bralczyk, prof. Andrzej Markowski i prof. Walery Pisarek. Słowo miesiąca nie musi być słowem najczęstszym ani takim, które pojawiło się dopiero w danym okresie, choć obie te cechy są ważne. Językoznawcom prowadzącym plebiscyt chodzi o pojęcie (wydarzenie, przedmiot czy myśl), które skłonni jesteśmy traktować jako najważniejsze.
"To może być zaskoczeniem, ale przymiotnika +partnerski+ nie notuje ani +Słownik języka polskiego+ pod red. Witolda Doroszewskiego z połowy XX wieku, ani +Słownik języka polskiego+ pod red. Mieczysława Szymczaka, nawet w wydaniu poprawionym z 1995 roku. Owszem są +partner+ i +partnerka+, nawet +partnerować+, jest +partnerstwo+ (dopiero u Szymczaka), ale przymiotnika brak. A kiedy się już pojawia w słownikach pod sam koniec XX wieku, to dotyczy równego podziału praw i obowiązków w pewnym układzie, równoprawnego traktowania, współpracy w interesach. A w najlepszym razie - stosunków między małżonkami, jak o tym świadczy połączenie +partnerskie małżeństwo+" - podkreśla Markowski
Językoznawca przypomina, że w słownikach przymiotnik "partnerski" pojawiał się w wielu kontekstach, jednak do niedawna nie wiązał się on ze słowem "związek". W słownikach Doroszewskiego i Szymczaka "są +miasta partnerskie+ w różnych państwach, częste są +umowy partnerskie+, czyli +umowy o współpracy między dwoma podmiotami prawa+, +programy partnerskie+ czy +współpraca partnerska+, jak rozumiem, w wielu różnych dziedzinach i sprawach, byle tylko było równe traktowanie tych umawiających się stron" - komentuje językoznawca.
"Aż tu nagle w roku 1996 pojawia się w tekstach polskich +związek partnerski+, choć aż do stycznia bieżącego roku nie zrobił (ten rzeczownik z tym przymiotnikiem połączony) oszałamiającej kariery, nie był - w porównaniu z innymi wyrażeniami z przymiotnikiem +partnerski+ - częsty, a dodatku podstępnie podszywał się pod małżeństwo, występując w takich zdaniach, jak +Ich małżeństwo to prawdziwie partnerski związek+. I oto nagle debata polityczna nobilitowała +związek partnerski+ (oczywiście jako wyrażenie językowe) do tego stopnia, że przymiotnik partnerski stał się słowem miesiąca. I jak tu nie wierzyć we wpływ polityki na język!" - mówi Andrzej Markowski
Wybory najważniejszych, zdaniem językoznawców, słów w danym okresie można obserwować poprzez rejestr, który prowadzi na bieżąco strona "Słowa na czasie" (http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl.) Słowa dnia, tygodnia i miesiąca, ogłaszane tam przez cały rok, to te, których w ostatnim dniu lub tygodniu użyto w gazetach znacznie częściej niż by się można spodziewać na podstawie frekwencji z okresu porównawczego, mierzonego w miesiącach lub latach. Najczęstsze nazwiska, nazwy miejsc, firm, organizacji, a także rzeczowniki pospolite, czasowniki i przymiotniki mówią o tym, kto był bohaterem dnia, czym zajmowali się politycy i urzędnicy, na kim i na czym skoncentrowało się zainteresowanie dziennikarzy i czytelników.
Spośród najpopularniejszych w danych miesiącach słów wybierane jest Słowo Roku. W 2012 roku został nim wyraz "parabank", w roku 2011 najpopularniejsze okazało się słowo "prezydencja". (PAP)
aszw/ ls/
