Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że można unieważnić całą umowę, jeśli zawarto w niej nieuczciwe klauzule. Głównym wskazaniem dla podjęcia przez sąd takiej decyzji ma być interes kredytobiorcy. TSUE wskazał jednoznacznie, że w sytuacji gdu usunięcie "nieuczciwych warunków umowy zmienia charakter i główny przedmiot tych umów może ulec zmianie (…) prawo Unii nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu tych umów”.
Z drugiej strony TSUE stwierdził, że polskie przepisy nie pozwalają na uzupełnienie luk w umowie po wykreśleniu nielegalnych klauzul. Umowa po usunięciu wspomnianych fragmentów będzie jednak wciąż obowiązywać tylko w sytuacji, gdy będzie to prawnie możliwe. Stąd TSUE wskazał, że polskie sądy mogą unieważniać umowy, gdy okazałoby się, że koniecznym byłoby stosowanie stopy LIBOR dla kwoty złotowej po usunięciu klauzuli indeksacyjnej.
Orzeczenie TSUE to efekt pytań prejudycjalnych skierowanych do Luksemburga przez polski sąd, który rozpoznawał sprawę wytoczoną bankowi Raiffeisen przez Justynę i Kamila Dziubaków. Zaciągnęli oni w 2008 r. kredyt hipoteczny indeksowany do franka szwajcarskiego. Małżeństwo przekonuje, że bank w umowie zapisał niedozwoloną klauzulę indeksacyjną.
To o tyle istotne, że sprawa, w której orzekał Trybunał Sprawiedliwości Europejskiej dotyczy tego rodzaju kredytów walutowych. Indeksacja oznacza bowiem, że wysokość rat kredytu wyrażonego w złotych przeliczana jest na podstawie kursu szwajcarskiej waluty. Zdaniem państwa Dziubaków, Raiffeisen bezprawnie nakazywał stosować zapisany w tworzonej przez siebie tabeli.
Oglądaj też: TSUE a sprawa frankowiczów. Ekspert: nie tak prosto, dotyczy tylko kredytów indeksowanych
Wątpliwości sędziego rozpoznającego sprawę polskich kredytobiorców wzbudziły możliwe skutki unieważnienia klauzuli. W efekcie mogłoby bowiem dojść do sytuacji, w której kredyt zostałby natychmiast anulowany lub kredytobiorcy zyskaliby możliwość spłacania kwoty wyrażonej w złotych, ale ze stopą procentową LIBOR, która obecnie jest ujemna, podczas gdy kredytobiorcy złotowi muszą stosować wciąż dodatni WIBOR.
Z tego względu sędzia pytał m.in., czy możliwe jest zastąpienie nieuczciwej klauzuli inną zgodną z prawem w sytuacji, gdy unieważnienie całej umowy będzie niekorzystne dla klienta oraz czy możliwe będzie utrzymanie umowy w sytuacji, gdy usunięcie nieuczciwych klauzul doprowadzi do sytuacji, w której zupełnie zmieni się efekt zawartej umowy.
Jeszcze przed wydaniem orzeczenia, swoją opinię wygłosił rzecznik generalny TSUE Giovanni Pitruzzella. W jego ocenie "umowa nie może upaść wbrew interesowi klienta" i to konsument wskazuje co jest jego interesem. Stwierdził także, to po usunięciu nielegalnych klauzul umowa może trwać niezależnie od tego, czy strony były gotowe zawrzeć umowę na takich właśnie warunkach.
Sprawa, którą rozpoznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie wpływa automatycznie na inne prowadzone przed polskimi sądami sprawy frankowiczów. Co więcej, nie jest pewne, czy decyzja TSUE będzie stosowana nawet w przypadku wszystkich spraw dot. kredytów indeksowanych do franka. Sądy mogą tak postąpić, choć równocześnie mogą skorzystać z "furtki" i kierować się orzeczeniem TSUE jedynie w sprawach tożsamych z rozpoznaną w Luksemburgu.
Jeszcze przed wydaniem orzeczenia, Związek Banków Polskich ostrzegał, że przyznanie racji frankowiczom może kosztować cały system bankowy nawet 60 mld zł. Według kalkulacji analityka money.pl, koszt może być nawet wyższy i wynosić 72 mld zł.
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl