Wcześniejsze emerytury dostaje dziś ponad milion Polaków. *Choć nie osiągnęli wieku emerytalnego, pracowali na tyle długo, by móc korzystać z rozbudowanego systemu przywilejów. Po wprowadzeniu emerytur pomostowych liczba osób uprawnionych do wcześniejszego kończenia pracy zmalała o blisko 800 tys. *
Grecję i Hiszpanię paraliżują strajki pracowników protestujących przeciw planom podnoszenia wieku emerytalnego. W Polsce też będziemy zmuszeni do tego, by dłużej pracować. - _ Zmiany są nieuniknione, pytanie tylko czy będziemy w stanie je przeprowadzić w sposób cywilizowany i spokojny - _podkreśla w rozmowie z Money.pl **prof. Marek Góra, twórca reformy emerytalnej z 1999 roku.
Powód? Nasze społeczeństwo się starzeje. Jak wynika z prognoz Eurostatu, w 2060 roku będzie niemal najstarsze w całej Unii Europejskiej. W efekcie w 2030 roku dwóch Polaków będzie musiało zapracować na jednego emeryta. Dziś składają się na niego cztery osoby.
Związkowcy twierdzą, że to nie demografia jest głównym problemem. - _ Po stokroć groźniejszy jest zanik stałego zatrudnienia i promowanie wszelkich elastycznych form na rynku pracy. To powoduje spadek wpływów ze składek _ - mówi Money.pl Janusz Śniadek, przewodniczący _ NSZZ Solidarność _ i zapowiada protesty, jeśli plan podniesienia wieku emerytalnego nie zostanie poparty wiarygodnymi prognozami.
Dodatkowo polski system emerytalny obciąża rzesza osób korzystających z prawa do wcześniejszych świadczeń. Z danych Eurostatu wynika, że w 2005 r. Polacy kończyli pracować średnio w wieku 56,1 lat (55,2 lat - kobiety, 57 - mężczyźni). To najwcześniej w całej UE. Money.pl sprawdził ilu dziś mamy młodych emerytów w Polsce i ile kosztują budżet wypłacane im świadczenia_ . _
Wydatki wciąż rosną, dziura w kasie ZUS-u też
W 2008 roku na wypłaty wcześniejszych emerytur ZUS przeznaczył 23 mld zł. To o ponad trzy miliardy złotych więcej niż rok wcześniej - wtedy wydano 19,8 mld zł - i prawie pięć miliardów złotych więcej niż w 2006 roku, gdy na ten cel przeznaczonych zostało 18,7 mld zł..
ZUS nie prognozuje ile w przyszłości będą kosztowały wcześniejsze emerytury. Ale zgodnie z rządowym planem ich koszt ma systematycznie maleć. Bo od stycznia 2009 roku zastąpiły je emerytury pomostowe. Po zmianie przepisów liczba uprawnionych do wcześniejszego kończenia pracy spadła z prawie miliona osób do niecałych 250 tysięcy.
Średnio na konto osoby otrzymującej wcześniejszą emeryturę w 2008 roku wpływało miesięcznie niecałe 1500 zł.
Pomimo tego do 2040 r. emerytury pomostowe będą kosztować państwo 13 mld złotych. Do tego dochodzą rekompensaty dla ludzi, którzy nie mogą skorzystać ani z jednej, ani z drugiej formy wcześniejszego świadczenia.
To pracownicy, którzy przed 1 stycznia 1999 r., co najmniej 15 lat przepracowali w szczególnych warunkach a teraz stracili prawo do wcześniejszej emerytur.
Jak sprawdził Money.pl, koszt rekompensat w latach 2009-2040 wyniesie blisko 30 mld złotych. Czyli prawie trzy razy więcej niż wydatki na same _ pomostówki. _
W 2009 roku suma przeznaczona na wypłaty była jeszcze stosunkowo niewielka (ponad 4 mln zł), ale w kolejnych latach wydatki na ten cel będą rosły lawinowo.
źródło: MPiPS
Ile osób już dostaje _ pomostówki _? Z najnowszych danych ZUS wynika, że na początku tego roku Zakład wypłacił 1954 emerytury pomostowe.
W latach 2009-2040 rząd wypłaci na _ pomostówki _ 12,7 mld zł, a na rekompensaty będzie musiał przeznaczyć 29,8 mld zł.
Przeciętna wysokość takiej emerytury to niewiele ponad 2 tys. zł. Różnice są jednak spore, bo najniższa wypłacona emerytura pomostowa wyniosła 675 zł, a najwyższa - 3556 zł.
Według szacunków ministerialnych, w pierwszych latach obowiązywania pomostówek, około 5 tysięcy osób rocznie miało rozpoczynać pobieranie nowych świadczeń.
Rosnące wydatki powodują, że powiększa się dziura w kasie ZUS-u, który musi pożyczać pieniądze w bankach. -_ Zadłużenie ZUS w bankach komercyjnych wynosi obecnie 1 mld 810 mln zł _- informował ostatnio prezes ZUS Zbigniew Derdziuk. Do końca 2010 r. koszty obsługi tych kredytów wzrosną do około 163 mln zł.
Co czwarty emeryt pobiera wcześniejsze świadczenia
Ilu jest wcześniejszych emerytów? Jak wynika z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2008 roku w Polsce emerytury dostawało 5 mln osób.
źródło: Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Trzy największe grupy wśród _ wcześniejszych emerytów _ to:
- górnicy - ponad 65 proc. wszystkich emerytur górniczych to emerytury wcześniejsze,
- nauczyciele - co trzecia emerytura nauczycielska to wcześniejsza emerytura,
- kolejarze - co czwarty emerytowany kolejarz jest na wcześniejszej emeryturze.
- Źródło: ZUS
Pracodawcy: Reforma to i tak sukces, związkowcy: wiek kluczowy przy zwolnieniach
Czy zmiany przeforsowane przez rząd są wystarczające? Eksperci twierdzą, że nie, ale pracodawcy i tak chwalą cięcie przywilejów i wprowadzenie pomostówek. - _ Ograniczenie wcześniejszych świadczeń do 20 procent to bardzo duży sukces - _podkreśla dr Wojciech Nagel, ekspert Business Centre Club.
Jego zdaniem świadczenia pomostowe nie będą popularne, bo praca zaczęła być bardzo ceniona i opłacalna. -_ Ludzie zauważają, że nie opłaca się wcześniej kończyć pracy. A do tego dochodzi poważne ryzyko, że jak ktoś raz zdecyduje się wyjść z rynku pracy, może mieć poważne problemy z tym, żeby potem pracę znowu znaleźć _- mówi Nagel.
Tymczasem Janusz Śniadek wytyka, że w firmach, które planują zwolnienia kluczowym aspektem jest przeważnie właśnie wiek. - _ Kiedy ma się w zakładach zwalniać ludzi, pod nóż idą w pierwszej kolejności osoby, które mają uprawnienia emerytalne - alarmuje szef Solidarności. _
ZOBACZ TAKŻE:
*
Komu należą się wcześniejsze emerytury?
Prawo do wcześniejszych emerytur zachowują osoby, które do końca ubiegłego roku spełniły odpowiednie warunki. Ci, którzy wymogom sprostali w tym roku, nie mogą już liczyć na wcześniejszą emeryturę.
Pracownik, który nie osiągnął pełnego wieku emerytalnego (czyli 60 lat - kobieta i 65 lat - mężczyzna), mógł mieć przyznaną emeryturę, jeśli spełnił następujące warunki:
o kobieta - osiągnęła wiek 55 lat i udowodniła co najmniej 30-letni staż ubezpieczeniowy (okres składkowy i nieskładkowy), albo przynajmniej 20-letni staż ubezpieczeniowy, jeśli jest całkowicie niezdolna do pracy,
o mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni staż ubezpieczeniowy, albo jeżeli miał co najmniej 25-letni staż ubezpieczeniowy i został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.
Osoba, która była pracownikiem przez cały okres wymagany do przyznania tej emerytury, nie musiała spełniać żadnych dodatkowych warunków.
Wcześniejsze emerytury były przewidziane też w innych, szczególnych przypadkach, m.in.:
o z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
o dla osób uprawnionych do renty wypadkowej lub z tytułu choroby zawodowej,
o dla nauczycieli, kolejarzy, górników,
o emerytura bez względu na wiek dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki.
Komu należą się emerytury pomostowe?
Emerytury pomostowe przysługują osobom, które zaczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. Żeby dostać świadczenie, kobiety muszą mieć skończone 55 lat, a mężczyźni 60 lat. Wszyscy muszą co najmniej 15 lat przepracować w tzw. szczególnie trudnych warunkach.
Są to np. zatrudnieni przy przeróbce węgla, w kanałach ściekowych, przy przetwórstwie azbestu, maszyniści, piloci, elektromonterzy usuwający awarie, nauczyciele ośrodków wychowawczych, zespoły operacyjne pracujące na ostrych dyżurach.
Prawo do wcześniejszych emerytur stracili m.in.: muzycy, dziennikarze, znaczna grupa pracowników kolei (m.in. kasjerki czy konduktorzy), kierowcy ciężarówek.
Dla pewnych grup zawodowych ustawa przewiduje łagodniejsze wymogi co do wieku emerytalnego i liczby przepracowanych lat. Są to m.in.: piloci i personel pokładowy samolotów, dokerzy, hutnicy zatrudnieni przy wielkich piecach, maszyniści. Muszą mieć oni ukończone 50 lat (kobiety) lub 55 lat (mężczyźni). Natomiast 10- letni staż pracy wystarczy np. nurkom, ratownikom górskim, rybakom.
ZOBACZ TAKŻE:
o Dodatkowy milion do emerytury? To możliwe
o ZUS jest winny bankom 1,8 mld zł, będzie więcej
o Góra: Minister Fedak zastawia pułapkę na emerytów
Raporty Money.pl