To w miastach koncentruje się potencjał społeczny i gospodarczy kraju. Trzy czwarte Polaków każdego dnia na różnym poziomie styka się z ich problemami: korkami, zanieczyszczonym powietrzem czy brakiem mieszkań. W miastach powstaje blisko 80 proc. PKB. A ponad połowa wszystkich firm w Polsce ma swoje siedziby w kilku największych aglomeracjach.
To dlatego tak ważne jest określenie, jak w przyszłości mają rozwijać się polskie miasta. Mówi o tym m.in. uchwalona przed dwoma laty Krajowa Polityka Miejska.
Miasta przyszłości, czyli jakie
Według dokumentu miasta przyszłości mają być oszczędne i efektywne energetycznie. I dlatego na unijne dofinansowanie mogą liczyć inwestycje m.in. w rozwój zintegrowanego transportu (szybką kolej miejską, autobusy przyjazne środowisku), energetykę (rozwój inteligentnych sieci energetycznych i dystrybucyjnych) czy ochronę środowiska (gospodarkę wodno-ściekową, zarządzanie sieciami kanalizacyjnymi). Tyle w teorii.
W Krajowej Polityce Miejskiej próżno szukać szczegółowych rozwiązań, w tym określenia priorytetów, kryteriów ich oceny czy źródeł finansowania ewentualnych działań.
Konkrety pojawiły się w – przyjętej przez rząd w tym roku – Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Tu znajdziemy programy operacyjne adresowane do miast, w tym: Pakiet dla miast średnich, ZIT Plus, Rolę małych miast w rozwoju obszarów wiejskich, Partnerską Inicjatywę Miast oraz Miasta na obszarach zagrożonych marginalizacją.
– Polityka miejska zaczyna nabierać praktycznego wymiaru – nie ma wątpliwości Andrzej Porawski, dyrektor Związku Miast Polskich, który konsultował projekt strategii.
Polityka miejska do uzupełnienia
Polityka miejska wciąż jednak w wielu miejscach wymaga poprawy, zwłaszcza na szczeblu regionalnym. W województwie małopolskim, śląskim, lubelskim, łódzkim i dolnośląskim istnieją dokumenty o charakterze programowym lub koncepcyjnym, które odnoszą się do regionalnej polityki miejskiej. Żaden z nich nie jest jednak obowiązujący.
Realizacja Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), czyli formy współpracy między sąsiadującymi ze sobą samorządami, różni się w zależności od regionu. Inna jest liczba środków przeznaczanych na wspólne działania i rodzaj podejmowanych w ramach ZIT-ów aktywności.
Zdaniem ZMP kuleje także rewitalizacja. Odpowiednio duże pieniądze są przeznaczane na ten cel tylko w niektórych regionach, m.in. w województwie dolnośląskim, lubelskim i łódzkim.
– I dlatego przygotowaliśmy cały szereg rekomendacji, które mogą poprawić realizację polityki miejskiej. Nasze propozycje kierujemy do władz centralnych, a także do samorządów, działających na szczeblu regionalnym i lokalnym – mówi Andrzej Porawski.
Karta Krakowska, czyli propozycje zmian
Nad rekomendacjami ZMP pracował podczas odbywającego się w Krakowie XV Kongresu Miast Polskich oraz I Kongresu Polityki Miejskiej. Całość składa się na tzw. Kartę Krakowską.
W części skierowanej do rządu ZMP apeluje m.in. o pilne uchwalenie kodeksu urbanistyczno-budowlanego, który m.in. likwidowałby możliwość wydawania decyzji o warunkach zabudowy a także umożliwiał koordynację polityki przestrzennej różnych gmin w aglomeracjach. W ten sposób miasta dostałyby narzędzie do walki z niekontrolowaną suburbanizacją, czyli chaotyczną zabudową przedmieść kosztem centrów miast.
Zdaniem ZMP rząd powinien też bardziej intensywnie wspierać finansowo politykę mieszkaniową, zwłaszcza że przyjęty niedawno Narodowy Program Mieszkaniowy to zapowiada. Polska jest w ogonie krajów europejskich pod względem standardu mieszkań i ich dostępności, szczególnie dla mniej zamożnych osób.
Sporo do zrobienia jest także w kwestii mobilności miejskiej i międzymiastowej, zwłaszcza gdy mówimy o transporcie zbiorowym i alternatywnym. Tymczasem możliwość swobodnego i szybkiego przemieszczania się w mieście to jeden z ważniejszych czynników, mających wpływ na komfort życia.
Uwagi wymaga wreszcie ochrona środowiska, Polska znajduje się w ścisłej czołówce państw z najgorszą jakością powietrza, a także rewitalizacja obszarów zdegradowanych, w tym głównie starej zabudowy śródmiejskiej.
ZMP chce również od rządu finansowego wzmocnienia dla programu Pakiet dla średnich miast, w tym pogłębionej analizy potrzeb poszczególnych samorządów.
Regiony związek namawia m.in. do budowania strategii rozwoju regionalnego opartych na analizie potrzeb społeczności lokalnych oraz wyznaczenia priorytetów, które będą wykorzystywały potencjały poszczególnych miast.
Trzeci adresat – miasta – powinny przede wszystkim rozwijać lokalną infrastrukturę; prowadzić aktywną gospodarkę nieruchomościami komunalnymi, sprzyjającą uruchamianiu lokalnych inicjatyw gospodarczych i stwarzającą atrakcyjne możliwości dla inwestorów zewnętrznych oraz budować tożsamość społeczności miejskiej z wykorzystaniem narzędzi partycypacji i elektronicznej komunikacji.
– Dokument zawierający nasze rekomendacje nie jest jeszcze zamknięty. Kongres dostarczył mnóstwa nowych wniosków, które powinny zostać uwzględnione – zapowiada Andrzej Porawski.
Partnerem artykułu jest Związek Miast Polskich