Dzik: Niech sprzedawcy dopalaczy sami je biorą

Krytycy przyjętego radykalnego sposobu walki z dopalaczami wysuwają dwa argumenty. Pierwsze to iluzoryczność takiego zakazu, bo można łatwo go obejść, drugi to arbitralność decydowania co dla obywateli jest szkodliwe, a co nie. Oba argumenty są słabe.

Fakt, że prawo można obejść, np. stosując wysyłkę dopalaczy z zagranicy, nie oznacza, że nie należy wprowadzić zakazu, bo daje on narzędzie organom ścigania i przynajmniej trochę ogranicza skalę problemu. Zakazy prawne nie mają sensu, jeśli wymierzone są w coś, co jest mocno zakorzenione w kulturze i powszechnie akceptowane. Alkoholowa prohibicja to pomysł zły, ale dopalacze mają w naszym społeczeństwie zupełnie inny status niż alkohol.

Drugi argument to problem z dookreśleniem, co jest substancją psychoaktywną. Dlaczego zły ma być dopalacz, a dobra wódka; zła marihuana, a dobry papieros; zły hazard, a dobra spekulacja giełdowa? Takie dywagacje to metoda utopienia problemu w szklance wody, istnieje bowiem prosty sposób na rozstrzygnięcie podobnych dylematów.

Zamiast wdawać się w dywagacje prawno-chemiczno-polityczne, prostym testem na to, czy dana substancja powinna być dozwolona czy nie, jest stosunek do niej tych, którzy ją produkują i rozpowszechniają.

O narkotykowych dealerach z murzyńskich gangów w USA można powiedzieć wiele złego, ale jedno jest jasne - sami nie biorą. Podobnie jak nie bierze dopalaczy człowiek nazywany ich „królem", gardząc jednocześnie swoimi klientami. Z drugiej strony raczej nikogo nie dziwi producent whisky z kieliszkiem szlachetnego trunku w dłoni,a wielu kasynowych krupierów po pracy chętnie gra dla rozrywki.

Powyższa metoda weryfikacji jest prosta jak drut i nawiązuje do dobrych wzorców sprzed wieków. Mogłoby się nawet obejść bez formalnych zakazów: chcesz produkować i sprzedawać ludziom podejrzaną substancję - dobrze, ale pod warunkiem, że sam zobowiążesz się, że będziesz się nią regularnie delektował.

To jest zresztą bardzo uniwersalna metoda i warto ją zastosować szerzej - ot choćby kazać deweloperom pomieszkać w ciemnych norach z dojazdem drogą nieutwardzoną, sprzedawanych przez nich jako tzw. „apartamenty". Powrót do średniowiecza - powie ktoś. A może tylko zastąpienia pokrętnego prawa prostą sprawiedliwością?

Autor felietonu jest ekonomistą specjalizującym się w zagadnieniach racjonalności,
ekonomii behawioralnej i psychologii hazardu