Polacy pracujący za granicą odwlekają decyzje o powrocie do kraju

Długotrwała tymczasowość - tak socjologowie nazywają stan, w którym czasem przez długie lata żyją osoby migrujące zarobkowo za granicę. Decyzję o powrocie do kraju przesuwają, obawiając się między innymi braku pracy, niemożliwości zrobienia kariery czy niskich zarobków.

Według danych szacunkowych GUS z października 2013 r., z raportu o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004-2012, poza granicami w końcu 2012 r. czasowo przebywało 2,13 mln mieszkańców. Najwięcej - ok. 1,72 mln - w krajach UE. Najpopularniejsze kierunki polskiej emigracji w UE to Wielka Brytania (gdzie wg szacunków było 637 tys. Polaków), Niemcy (500 tys.), Irlandia (118 tys.), Holandia i Włochy (po 97 tys.). Wyjeżdżano też do Norwegii (65 tys.), Francji (63 tys.), Belgii (48 tys.), Szwecji (38 tys.), Hiszpanii (37 tys.) i Austrii (28 tys.).

Według socjolog dr Danuty Berlińskiej z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Opolskiego największy wzrost migracji miał miejsce po akcesji Polski do UE w 2004 roku (w roku 2005 - o około 0,5 mln osób), a wyjazdów do pracy za granicą nie wyhamowały w znaczącej skali ani kryzys gospodarczy, ani np. negatywne nastroje społeczne wobec emigrantów w poszczególnych krajach UE.

_ - To, że poszczególne kraje Europy są w kryzysie i mają ujemny wzrost gospodarczy nie oznacza, że nie ma w nich zapotrzebowania na pracę migrantów. Choćby dlatego, że często wykonują oni te prace, których mieszkańcy danych krajów podejmować nie chcą - by wspomnieć np. pracę opiekunów osób starszych w Niemczech _ - powiedziała Berlińska.

Socjolog dodała, że z prowadzonych przez nią od lat badań wynika, iż decyzji o wyjeździe za granicę zazwyczaj towarzyszy założenie o powrocie _ za jakiś czas _. Na podjęcie takiej decyzji najczęściej mają wpływ względy ekonomiczne - brak pracy czy niskie zarobki. Migranci zakładają wyjeżdżając, że wrócą do Polski, gdy zarobią np. na spłatę kredytu, kupno mieszkania, remont domu czy studia. _ - Często okazuje się jednak, że gdy już osiągną zakładany cel, stawiają sobie nowy. Jeśli wyremontowałem dom, to chcę go wyposażyć, potem kupić samochód, a potem zarobić na studia dzieci _ - mówiła Berlińska. Dodała, że naukowcy nazwali to zjawisko _ długotrwałą tymczasowości _.

Dużo trudniej jest wrócić tym, którzy ściągają za granicę partnerów lub zakładają tam rodziny i których dzieci idą tam do szkoły. Decyzję o powrocie - jak powiedziała dr Berlińska - opóźniają wszelkiego typu obawy: przed brakiem pracy w kraju, zbyt niskimi zarobkami, zbyt dużym fiskalizmem państwa - jeśli ktoś zakłada np. założenie firmy po powrocie.

Według socjolog do powrotu z emigracji nie przekonuje Polaków także stopniowe niwelowanie różnic między zarobkami w Polsce i innych krajach UE. _ Takie spłaszczanie różnic jest zauważalne np. między Polską a Niemcami _ - powiedziała Berlińska. _ - Dla migrantów, którzy przez jakiś czas mieszkają za granicą ważna zaczyna być też jakość życia. W prowadzonych podczas badań wywiadach często pojawiają się stwierdzenia, że - choć wykonywana praca bywa ciężka - to życie w Niemczech czy Holandii jest łatwiejsze, prostsze, mniej stresujące i odbywa się według bardziej czytelnych reguł. W Polsce migrantom przeszkadza m.in. fiskalizm czy przerost administracyjnych procedur. Wskazują też na wyższe ryzyko i niepewność życia _ - dodała.

Socjolog podkreśliła, że negatywne skutki wyjazdów zagranicznych: rozłąkę z rodziną, tęsknotę, wyobcowanie czy izolację społeczną - gdy np. brak jest znajomości języka - rekompensują wyższe zarobki i możliwość przesyłania ich do Polski. _ - Według szacunków Narodowego Banku Polskiego w ostatnich latach Polacy przekazują do kraju w ramach zagranicznych transferów finansowych około 17 mld złotych rocznie _ - wskazała naukowiec.

Dodała, że migracje są zjawiskiem wahadłowym - ludzie wyjeżdżają i wracają do kraju. Z danych wynika jednak, że mniej z nich wraca. _ - Bilans migracyjny jest niestety ujemny. Z analizy niemieckich danych dotyczących migrantów wynika, że w 2013 roku wyjechało do pracy w Niemczech 184 tys. Polaków, a wróciło do Polski 110 tys. Niepokojące jest również to, że migruje coraz więcej młodych ludzi. Z ubiegłorocznych badań CBOS wynika, że nie myśli o wyjeździe z kraju tylko 36 proc. osób w wieku od 18 do 24 lat. Pozostali badani stwierdzili, że albo już podjęli w tym kierunku jakieś działania, albo rozważają taką możliwość, albo zakładają, że jeśli nadarzy się okazja, to z niej skorzystają _ - powiedziała.

Socjolog zwróciła też uwagę na fakt, że po wejściu Polski do UE znacznie wzrósł odsetek migrantów bez kwalifikacji oraz odsetek młodych migrantów. Powołała się na brytyjskie dane z 2007 r., które mówią o tym, że odsetek Polaków wykonujących prace niewymagające kwalifikacji wzrósł z 11,6 proc. w 2000 roku do 41,6 proc. po akcesji Polski do UE. Według tych samych danych z 5 do 43 proc. wzrósł też w Wielkiej Brytanii odsetek Polaków w wieku 16-25 lat.

_ - Procesy migracyjne same się napędzają. Dawniej wyjeżdżali głównie ci bardziej aktywni, znający język, którzy mogli sobie poradzić z załatwieniem formalności i funkcjonowaniem w obcym kraju. Dziś - w związku z otwarciem rynków pracy i istnieniem licznych agencji pracy - wyjeżdżają także ci, którzy nie znają języków i nie mają kwalifikacji _ - dodała socjolog z Uniwersytetu Opolskiego.

Zdaniem Berlińskiej migracji nie można zatrzymać, a jedynie nią zarządzać i tworzyć warunki, które skłaniałyby do powrotu. _ - Państwo powinno np. znieść możliwie dużo barier, które przeszkadzają przedsiębiorcom, tak aby mogły tworzyć się miejsca pracy; aby migranci po powrocie mogli zakładać firmy. Powinni spotkać się z życzliwym wsparciem urzędów i instytucji, ułatwiającym adaptację do życia w Polsce _ - powiedziała.