Ceny transferowe

Metody ustawowe stosowane w zakresie cen transferowych

Streszczenie

Polski ustawodawca wprowadził do systemu prawa podatkowego pięć metod szacowania dochodów podatników w zakresie cen transferowych (metody ustawowe). W tym zakresie wyróżniamy metody tradycyjne oraz metody zysku transakcyjnego. Metodą, którą organy podatkowe są zobligowane stosować jako pierwszą jest metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej. Niemniej jednak podatnicy nie są zobowiązani do określania ceny przedmiotu transakcji zgodnie z metodami wskazanymi w przepisach podatkowych, z wyłączeniem porozumień w sprawie ustalania cen transakcyjnych.

Polskie przepisy podatkowe w zakresie cen transferowych opierają się na podstawowej zasadzie określonej przez Wytyczne OECD [1] jako arm's length principle. Zasadę tę można scharakteryzować jako zasadę ceny rynkowej, co oznacza, iż przedsiębiorstwa dokonujące transakcji z podmiotami powiązanymi powinny ustalać ceny w taki sposób, w jaki zostałyby one ustalone pomiędzy podmiotami niepowiązanymi.

W wyniku przystosowywania polskiego prawa do uregulowań OECD w 1996 roku zmieniono konstrukcję ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych ^[2] (przepisy art. 11 ust. 2 i 3 weszły w życie z dniem 1 stycznia 1997r.), w których wprowadzono po raz pierwszy zasadę ceny rynkowej oraz metody szacowania dochodów pomiędzy podmiotami powiązanymi. Ustawodawca określił pięć metod szacowania dochodów:

Metody tradycyjne

• metodę porównywalnej ceny niekontrolowanej,
• metodę ceny odsprzedaży,
• metodę rozsądnej marży "koszt plus",

Metody zysku transakcyjnego

• metody zysku transakcyjnego, które dzieli się na:
  • metodę podziału zysków, którą określa się za pomocą:
    - analizy rezydualnej,
    - analizy udziału,
  • metodę marży transakcyjnej netto.

Wraz z implementacją wytycznych OECD przepisy dotyczące cen transferowych zostały usankcjonowane w polskim prawie, jednakże nie wprowadzono obowiązku dokumentacyjnego takich transakcji. Ustawodawca treścią nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako uCIT) w 2000 roku wprowadził nowy zapis, zobowiązujący podatników do sporządzania dokumentacji podatkowych takich transakcji począwszy od 1 stycznia 2001 roku.

Zakres przedmiotowy dokumentacji podatkowej został określony art. 9a ust. 1 uCIT, w którym to przepisie podatnik został zobowiązany do określenia:

(1) funkcji, jakie spełniać będą podmioty uczestniczące w transakcji (uwzględniając użyte aktywa i podejmowane ryzyko),

(2) wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją oraz formy i terminu zapłaty,

(3) metody i sposobu kalkulacji zysków oraz określenia ceny przedmiotu transakcji,

(4) strategii gospodarczej oraz innych działań w jej ramach - w przypadku gdy na wartość transakcji miała wpływ strategia przyjęta przez podmiot,

(5) innych czynników - w przypadku gdy w celu określenia wartości przedmiotu transakcji przez podmioty uczestniczące w transakcji uwzględnione zostały te inne czynniki,

(6) oczekiwanych przez podmiot obowiązany do sporządzenia dokumentacji korzyści związanych z uzyskaniem świadczeń - w przypadku umów dotyczących świadczeń (w tym usług) o charakterze niematerialnym.

Tym samym podatnik powinien przedstawić organom podatkowym m.in. metodę i sposób kalkulacji zysków oraz określić cenę przedmiotu transakcji (art. 9a ust. 1 pkt 3 uCIT). Należy zauważyć, iż metody określone przepisami art. 11 ust. 2 i 3 uCIT (metody ustawowe) nie są wiążące dla podatników sporządzających dokumentację podatkową, jednakże są zalecane ze względu na treść §3 ust. 4 RMF w sprawie cen transferowych [3] . Jeżeli zatem podatnik określi wartość rynkową przedmiotu transakcji w oparciu o metody tradycyjne, to organy podatkowe badając rynkowy charakter transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi, mają obowiązek zastosować metodę przyjętą przez podatnika pod warunkiem, że:

• podatnik przedstawił organom podatkowym wszelkie dane w oparciu o które dokonał kalkulacji ceny transakcyjnej,
• rzetelność i obiektywność przedstawionych danych nie budzi uzasadnionych wątpliwości,
• zastosowanie innej metody nie jest w sposób oczywisty bardziej właściwe.

Tym samym podatnik może dokonać kalkulacji ceny transakcyjnej na podstawie metod ustawowych lub na podstawie innych metod, uznanych przez niego za optymalne dla danej transakcji.

Wyjątkiem od zasady indywidualnego wyboru przez podatnika metody określania zysków i kalkulacji ceny transakcyjnej są przepisy Działu IIa Ordynacji Podatkowej. W przypadku, gdy podatnik złożył wniosek o zawarcie porozumienia w sprawie ustalania cen transakcyjnych (APA) to jest on związany stosowaniem metod ustawowych (metod tradycyjnych lub metod zysku transakcyjnego).

Jeżeli podatnik stosuje metody ustawowe, powinien mieć na uwadze fakt, iż organy podatkowe w pierwszej kolejności (jeżeli jest to możliwe) są zobowiązane stosować metodę porównywalnej ceny niekontrolowanej, chyba że zastosowanie innej metody pozwoli ustalić ceny w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi na poziomie bardziej zbliżonym do wartości rynkowej i umożliwi dokładniejsze określenie dochodów podatnika (§4 ust. 4 RMF w sprawie cen transferowych). Niemniej jednak w przypadku zastosowania przez podatnika jednej z metod transakcyjnych, organ podatkowy jest związany wybraną metodą, jeżeli oczywiście spełnione zostały w/w warunki. Z praktyki wynika, iż właściwym jest zawarcie w dokumentacji podatkowej argumentów przemawiających za inną metodą niż metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej, tak aby organ podatkowy posiadał wszelkie informacje związane z procesem wyboru zastosowanej metody.

stan prawny: maj 2006

Dawid Michalak