Ceny transferowe

Zasada ceny rynkowej w regulacjach polskich i OECD

Wytyczne OECD jak również regulacje polskiego prawa podatkowego odnoszą się do podstawowej zasady cen transferowych określonej jako arm's length principle, co dosłownie oznacza "zasada długości ramienia". W związku z tym, że w transakcjach pomiędzy niezależnymi przedsiębiorstwami o alokacji zysków decydują rynkowe mechanizmy podaży i popytu, badanie cen transferowych będzie sprowadzało się do ustalenia, czy odpowiadają one cenom rynkowym w porównywalnych transakcjach.

Międzynarodowy standard uzgodniony przez kraje członkowskie OECD powinien być stosowany w celu ustalenia cen transferowych dla potrzeb podatkowych. Jest on określony w art. 9 Modelowej Konwencji OECD w sprawie opodatkowania jako^[1] następujący model docelowy: "...jeżeli w wyniku powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów lub wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały, dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań"^[2].

Podstawą teoretyczną badania cen transferowych, powszechnie przyjętą w systemie prawa wielu krajów, jest zasadaokreślana w języku angielskim jako arm's length principle,co można przetłumaczyć dosłownie jako "zasada długości ramienia". Jej treścią jest nakaz, aby pomimo istniejących powiązań pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład struktury przedsiębiorstwa wielonarodowego, podmioty te działały w stosunkach wzajemnych "trzymając kontrahenta na długość ramienia", czyli na odpowiedni dystans. Istota tej zasady wyraża się w tym, że na przedsiębiorstwa gospodarczo powiązane nakłada się obowiązek kształtowania we wzajemnych stosunkach handlowych ogółu warunków, w tym przede wszystkim cen ustalanych we wzajemnych transakcjach w taki sposób, w jaki uczyniłyby to niezależne, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa. W związku z tym, że w transakcjach pomiędzy niezależnymi przedsiębiorstwami o alokacji zysków decydują rynkowe mechanizmy podaży i popytu, badanie cen transferowych będzie sprowadzało się do ustalenia, czy odpowiadają one cenom rynkowym w porównywalnych transakcjach. Organy podatkowe będą zatem zmierzały do znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy podmioty niepowiązane w identycznych lub porównywalnych okolicznościach ustalają lub ustaliłyby takie same ceny^[3].

Polski ustawodawca implementował regulacje OECD^[4] w zakresie cen transferowych do ustawy o podatku dochodowym oraz wprowadził w 2001 roku obowiązek dokumentacyjny. Zasada ceny rynkowej została odzwierciedlona przez ustawodawcę w pojęciu wartości rynkowej^[5] przedmiotu transakcji, którą definiujemy jako wartość określoną na podstawie ceny ustalonej w oparciu o metody tradycyjne oraz metody zysku transakcyjnego. Odniesienie się wprost do metod wskazuje, iż organa podatkowe będą zmuszone określając właściwy dochód z transakcji porównać go z porównywalnym dochodem uzyskiwanym przez podmioty niezależne. Znamienne w regulacjach OECD jest stwierdzenie, iż zagadnienie cen transferowych nie powinno być mylone z zagadnieniem defraudacji podatkowej lub omijania opodatkowania, nawet jeśli polityka cen transferowych może być używana do takich celów^[6]. Z tak zaprezentowanego stanowiska wynikają dwa wnioski: