VAT

Dopuszczalność ukarania wspólników spółki osobowej 30% sankcją w podatku VAT i jednocześnie z Kodeksu Karno Skarbowego.

Zgodnie z orzeczeniem NSA, Spółka cywilna posiada własną osobowość prawnopodatkową, dlatego na jej wspólników może być nałożona sankcja w podatku VAT. Powyższe zdaniem Sądu nie przekreśla orzeczenia TK z 1998 r., który za niezgodną z konstytucją uznał normę prawną zezwalającą tę samą osobę ukarać raz ustawy karno-skarbowej, a drugi raz obciążyć sankcją finansową z tytułu dodatkowego zobowiązania w podatku VAT.

Zgodnie z wyrokiem TK z 29 kwietnia 1998 r., który za niezgodną z konstytucją uznał sytuację, w której ta sama osoba może być raz ukarana z ustawy karnej skarbowej, a drugi raz obciążona sankcją finansową z tytułu dodatkowego zobowiązania w podatku VAT, podatnicy zostali pozostawali w przekonaniu, iż możliwa jest wobec nich wyłącznie jedna sankcja. Tym samym TK kierując się podstawową zasadą wynikającą z konstytucji wskazał, iż jedno zdarzenie w stosunku do tej samej osoby może być wyłącznie raz penalizowane.

Ponieważ wspomniane orzeczenie nie odnosiło się wprost do sytuacji podmiotów nie posiadających osobowości prawnej np.spółki cywilne, jawne czy partnerskie tym samym w praktyce organów podatkowych można było zauważyć tendencję do stosowania podwójnej sankcji tj. 30% zobowiązania w podatku VAT jak i odpowiedzialności karno-skarbowej.

Uzasadnieniem powyższego stanowiska organów było przypisanie podmiotowości podatkowej tymże podmiotom. Pomimo, że wymienione spółki stanowią jedynie formę organizacyjną osób fizycznych, jednak w rozumieniu ustawy VAT, posiadają szczególną podmiotowość podatkową.   

Wątpliwość w powyższym zakresie wyraził również trzyosobowy skład rozpoznający kasację Naczelnego Sądu Administracyjnego, któryskierował zapytanie do przedstawiając ją do rozpatrzenia poszerzonemu składowi NSA.W uzasadnieniu wskazał, że odpowiedzialność karna, w tym wynikająca z kodeksu karnego skarbowego, dotyczy wyłącznie osób fizycznych.Jednocześnie z punktu widzenia przepisów uVAT spółka cywilna jest odrębnym podatnikiem, do którego adresowana jest decyzja nakładająca sankcję finansową.Powyższa wątpliwość powodowana była również wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 lipca 2000 r., w którym stwierdzono, że wyrok TK z 29 kwietnia 1998 r. odnosi się także do spółek cywilnych będących podatnikami VAT, których nie można uznać za przedsiębiorców, gdyż są nimi poszczególni wspólnicy.

Podejmując uchwałę NSA zgodnie stwierdziło, że w stanie prawnym obowiązującym w 1999 r. dopuszczalne było ustalenie spółce cywilnej sankcji finansowej, niezależnie od odpowiedzialności karnej skarbowej jej wspólników. Według przepisów o VAT są to odrębne podmioty podlegające opodatkowaniu wraz ze wszelkim konsekwencjom związanymi z nieprawidłowościami w rozliczeniach z budżetem. Spółka cywilna, rozumiana jako organizacja osób prowadzących wspólnie działalność gospodarczą, ma własną osobowość prawnopodatkową i może być osobnym adresatem decyzji administracyjnej - podkreślił siedmioosobowy skład NSA. Dlatego też nie dotyczy jej wyrok TK z 29 kwietnia 1998 r. (sygn. K 17/97), w którym orzeczona została niezgodność z konstytucją art. 27 ust. 6 ustawy o VAT w takim zakresie, w jakim dotyczy osób fizycznych.

Wydana uchwała NSA nasuwa jednak wątpliwości ze względu na fakt, iż nie uwzględnia ona autonomii prawa podatkowego, która traktuje spółkę cywilną inaczej niż prawo cywilne czy prawo działalności gospodarczej. Tym samym w sposób sztuczny i wielokrotnie krytykowany Sąd podkreślił autonomię prawa podatkowego, którego rozwiązania mogą abstrahować od konstrukcji cywilistycznych.

Jacek Dobrucki