Agnieszka Łuczak historyk Instytutu Pamięci Narodowej przypomina, że w 1946 roku doszło do pierwszych masowych, ogólnopolskich protestów przeciwko komunistycznym władzom, w wyniku których mogło zginąć nawet 20 osób, kilkaset zostało rannych, a kilka tysięcy trafiło do więzienia.
Do tej pory zryw z 1946 roku był zapomniany i pozostawał w cieniu wystąpień z 1956, -68, -76 czy- 80 roku. Dlatego Maria Echaust - Twarowska była dziś niezwykle poruszona i jak mówiła podczas ceremonii, odznaczenie bardzo ją zaskoczyło.
Maria Echaust - Twarowska podkreśliła, że patriotyczne wychowanie, jakie odebrała, wraz z całym swoim pokoleniem, przed wojną powodowało, że czuła się w obowiązku podjąć każde wyzwanie w walce o wolność i niezależność ojczyzny. Nie mogła zatem nie przyłączyć się do poznańskiego protestu, który był też odpowiedzią na represje wobec krakowskich studentów, którzy wyszli na ulice 8 maja. Manifestację spacyfikowała milicja, a Maria Echaust - Twarowska wraz z wieloma kolegami trafiła na kilka tygodni do więzienia.
Do pierwszych po wojnie demonstracji młodzieży doszło już w grudniu 1945 roku w Łodzi po zabójstwie studentki Marii Tyrankiewicz. W kwietniu 1946 roku manifestowała młodzież w Szczecinie. Pod wpływem tych wydarzeń, a także z obawy, aby 3 maja nie przyćmił obchodów święta pracy 1 maja, władza zdecydowała zakazać publicznych obchodów 3-majowych, choć dzień ten wciąż pozostawał wtedy oficjalnym świętem państwowym.
Do podobnych wydarzeń doszło w kilkudziesięciu miastach Polski, m.in. w Katowicach, Gliwicach, Bytomiu, Łodzi i Włocławku.
