Wieczór poświęcony powstaniu styczniowemu, podczas którego opowiedziano w utworach muzycznych i literackich historię tego zrywu, odbył się w piątek w filharmonii mińskiej. Koncert współorganizował Instytut Polski w Mińsku.
Zaprezentowano wiersze przedstawiające losy powstania od dni je poprzedzających po współczesną pamięć o tych wydarzeniach. "Pokazaliśmy wewnętrzne wahania zwykłych ludzi, którzy zastanawiają się, czy uczestniczyć w postaniu, czy też nie, a potem rzucają się w bój i biorą w nim udział do ostatniej chwili swojego życia. A potem szubienice i sąd nad całym krajem" - powiedziała PAP autorka scenariusza, literaturoznawczyni i filozof Iryna Dubianiecka.
Widzowie mogli usłyszeć m.in. wiersze poświęcone przywódcy powstania styczniowego na Białorusi i Litwie Konstantemu Kalinowskiemu, a także jego własne teksty napisane w gazecie szykującej grunt pod powstanie "Mużyckaja Prawda" oraz przed straceniem w 1864 r. w Wilnie. W bieżącym roku przypada 175. rocznica urodzin Kalinowskiego.
"W części muzycznej wybraliśmy kompozycje samych powstańców albo osób, które szykowały powstanie - to romantyczna, natchniona i uroczysta muzyka - a także utwory samego powstania, pieśni walki i niewoli. Jest też poświęcona powstaniu muzyka refleksyjna napisana w czasach nam współczesnych" - mówiła Dubianiecka.
Na koncercie została wykonana m.in. aria Stefana z opery "Straszny dwór" Stanisława Moniuszki, która miała swoją premierę jesienią 1865 r., a więc wkrótce po upadku powstania. "Tak jak poemat Adama Mickiewicza +Pan Tadeusz+ napisany po powstaniu listopadowym odegrał ogromną rolę w zakorzenieniu się tego wydarzenia w świadomości i przyczynił się do zjednoczenia ludzi, podobnie opera Moniuszki +Straszy dwór+ odegrała swoją rolę po powstaniu 1863-64 r." - mówiła filozof, przypominając, że carska cenzura zdjęła operę wkrótce po premierze.
Jak podkreślała, urodzony we wsi Ubiel na Białorusi Moniuszko był jedną z osobistości, wokół których w sensie intelektualnym i kulturalnym koncentrowały się przygotowania do powstania. "Sam w nim nie uczestniczył i przeżył, ale pobudzał innych do bohaterstwa" - zaznaczyła Dubianiecka.
"Powstanie 1863-64 roku to szczytowy moment w historii Białorusi. Było ono bardzo ważne z jednej strony dla Polski, Białorusi i Litwy, gdyż skupiło najlepsze siły w społeczeństwie i zjednoczyło cały kraj. Z drugiej strony, wtedy po raz pierwszy Białoruś zaistniała jako samodzielna jednostka geopolityczna" - podsumowała Dubianiecka.
Koncert zakończył się owacją publiczności; wszystkie wykonywane w jego trakcie utwory były przyjmowane przez obecnych bardzo emocjonalnie. Wystąpili: zespół muzyki klasycznej Kłasik-Awanhard pod batutą Uładzimira Bajdaua, zespół ludowy Strała, kameralny chór męski Unia.
W sali, gdzie obywał się koncert, przygotowano też wystawę prac plastycznych poświęconych powstaniu oraz starych książek dotyczących zrywu.
Powstanie styczniowe rozpoczęło się w Warszawie 22 stycznia 1863 roku Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego, czyli organu władz powstańczych. Objęło tereny zaboru rosyjskiego i miało charakter wojny partyzanckiej przeciwko rosyjskiemu imperium. Za dzień wybuchu powstania na Litwie i Białorusi uznaje się 1 lutego, bo tego dnia przyłączył się do niego Prowincjonalny Komitet Litewski, szykujący zryw na tych terenach. Walki na terenie obecnej Białorusi wybuchły w marcu.
Jak oceniają historycy, podczas powstania doszło do ponad tysiąca starć, w których zginęło po stronie powstańczej kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Zryw został w 1864 roku stłumiony przez władze carskie, po czym nastąpiła fala surowych represji oraz wzmożona rusyfikacja.
Na Białorusi powstanie styczniowe nazywane jest powstaniem 1863-1864 roku lub powstaniem Kalinowskiego.
Z Mińska Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ mc/ rda/
