Gazprom i rząd Armenii zawarły w czwartek 25- letnie porozumienie o współpracy w sferze gazowo-energetycznej, dzięki któremu rosyjski koncern uzyska kontrolę nad dopiero budowanym gazociągiem z tego zakaukaskiego kraju do irańskiego Tebrizu.
Przejmując kontrolę nad tą magistralą, Gazprom otrzyma bezpośrednie połączenie ze złożami w Iranie, mającym drugie w świecie - po Rosji - zasoby błękitnego paliwa. Rosyjski monopolista będzie też mógł zablokować plany dostaw irańskiego gazu przez Armenię do Europy. Na paliwo z tej rury - oprócz Armenii - liczyły Gruzja i Ukraina, także próbujące zmniejszyć swoją zależność gazową od Moskwy.
Zgodnie z czwartkową umową, do 1 stycznia 2009 roku Armenia, najbliższy obok Białorusi sojusznik Rosji na obszarze byłego ZSRR, będzie płaciła Gazpromowi 110 dolarów za 1000 metrów sześciennych gazu. Dotychczas rosyjski koncern dostarczał błękitne paliwo do Armenii po 56 USD za 1000 m3.
Porozumienie przewiduje też, że spółka ArmRosgazprom odkupi od rządu Armenii 40-kilometrowy odcinek układanego obecnie gazociągu Iran-Armenia i piąty blok elektrociepłowni w Razdaniu. Stanowi także, iż ArmRosgazprom będzie operatorem budowy drugiego odcinka magistrali Iran-Armenia o długości ok. 197 km.
Rząd Armenii i Gazprom mają w ArmRosgazpromie po 45 proc. akcji. Pozostałe 10 proc. należy do Itery, spółki zależnej Gazpromu. Rosyjski koncern zamierza podnieść swoje udziały w ArmRosgazpromie do pakietu kontrolnego. Spółka ta została utworzona w 1997 roku. Zajmuje się transportem, magazynowaniem, przetwórstwem i dystrybucją gazu, a także rekonstrukcją i rozbudową sieci przesyłowej oraz podziemnych zbiorników.
Armenia nie ma własnych zasobów gazu. Jej energetyka w dużym stopniu zależy od importu tego surowca. Jedynym dostawcą błękitnego paliwa do tego kraju jest Gazprom. W 2005 roku rosyjski koncern wyeksportował do Armenii 1,7 mld m3 gazu.
Razdanska Elektrociepłownia - to największy tego rodzaju obiekt na terytorium Armenii. Jej moc wynosi 1100 MW. Cztery bloki tej elektrociepłowni są już - od 2003 roku - własnością rosyjskiego koncernu elektroenergetycznego RAO JES, który przejął je za armeńskie długi państwowe. Przejęcie przez Gazprom piątego bloku da Rosji pełną kontrolę nad systemem elektroenergetycznym Armenii.
Presja, jaką na Erewan w sprawach energetycznych wywiera Rosja, wzbudza ogromne rozgoryczenie w Armenii. Według obserwatorów, może to doprowadzić do rewizji armeńskiej polityki wobec Moskwy. Już dzisiaj część tamtejszych polityków postuluje, aby Armenia zażądała od Rosji opłat za dzierżawę strategicznej bazy wojskowej na terytorium tej republiki.
Jerzy Malczyk (PAP)
mal/ ap/
