Możliwość zawierania umowy darowizny, na mocy której obdarowany uzyskiwałby przedmiot darowizny z chwilą śmierci darczyńcy - przewiduje projekt zmian Kodeksu cywilnego, który Sejm skierował w czwartek do dalszych prac.
Wniosek o odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu złożył PiS. W czwartek zagłosowało za nim 147 posłów, głównie z tej partii. Przeciw było 285, wstrzymał się jeden. Projekt, który jest propozycją Senatu, trafi teraz do komisji nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach.
Darowizny przewidziane w projekcie miałyby istnieć obok dotychczasowych przepisów o testamentach. Założeniem zmian, jak piszą ich autorzy w uzasadnieniu, jest dopuszczenie w polskim prawie cywilnym ewentualności zawierania umowy darowizny, na mocy której obdarowany uzyskiwałby przedmiot darowizny z chwilą śmierci darczyńcy. "Nowa regulacja ma przyczynić się do ułatwienia obrotu prawnego i uniknięcia komplikacji związanych z dziedziczeniem dowolnie wybranych przez strony składników majątkowych, na przykład przedsiębiorstw" - wskazano w uzasadnieniu projektu.
PiS w sejmowej debacie, która odbyła się w środę, zwracał uwagę, że w prawie cywilnym istnieją przepisy dot. zarówno darowizny, jak i rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Dlatego według PiS przekazać majątek w formie darowizny można już na podstawie obecnego prawa.
Projekt poparły PO, SLD i PSL. Jednak Platforma zwracała uwagę, że budzi on wątpliwości m.in. w kwestiach dotyczących odpowiedzialności spadkowej za długi, a Sojusz ocenił, że propozycja Senatu wymaga poprawek. Natomiast zdaniem resortu sprawiedliwości proponowane rozwiązanie byłoby "cennym uzupełnieniem palety możliwości rozporządzeń na wypadek śmierci".
Proponowana przez Senat zmiana, jeśli weszłaby w życie, byłaby już kolejną wprowadzoną w ostatnim czasie, która dotyczyłaby zasad dziedziczenia. Na początku kwietnia prezydent podpisał inną z nowelizacji Kodeksu cywilnego, która umożliwia zapisywanie w testamencie konkretnych składników majątku, konkretnym spadkobiercom, czyli wprowadza do polskiego prawa tzw. zapis windykacyjny. Dotychczas bowiem można było zapisać majątek spadkobiercom w całości lub części na zasadzie procentowej. Później jednak obdarowani spadkiem musieli wnieść do sądu sprawę o nabycie spadku i samodzielnie dojść do porozumienia w kwestii tego, co kto odziedziczy.
Autorzy projektu zapewniają, że proponowane przepisy nie są konkurencyjne wobec przepisów odnoszących się do zapisów windykacyjnych.
Umowa darowizny na wypadek śmierci - zgodnie z projektem - powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. "Obie strony winny przy takiej czynności działać ze szczególnym namysłem i nie podejmować decyzji pochopnych; z całą pewnością przyczyni się do tego obecność przed notariuszem w celu sporządzenia aktu notarialnego" - wskazano w projekcie.
Podobny projekt był już raz przedłożony przez Senat - latem 2009 r. Wówczas jednak rozwiązania te, po pracach w sejmowej komisji, nie znalazły się w ostatecznie uchwalonych zmianach. Do kodeksu wprowadzono wtedy jedynie możliwość zapisu windykacyjnego.
Krytycznie do projektu darowizny na wypadek śmierci odniosła się Krajowa Rada Sądownictwa. Według sformułowanej przez KRS w kwietniu opinii, "zawierając taką umowę darczyńca, poza szczególnymi przypadkami, nie mógłby już odwołać swego oświadczenia woli, co niewątpliwie kolidowałoby z zasadą upoważniającą do jednostronnego określenia, zmiany, bądź odwołania przez spadkodawcę jego ostatniej woli, aż do chwili śmierci". W ocenie KRS wprowadzone ostatnio zmiany umożliwiające zapisy windykacyjne są wystarczające.
Z kolei Sąd Najwyższy w swej kwietniowej opinii przypomniał, że cały czas trwają prace nad opracowaniem nowego Kodeksu cywilnego i ewentualne zmiany dotyczące sposobów dziedziczenia powinny zostać ujęte dopiero w tym całościowym projekcie. (PAP)
ral/ mja/ bno/
