Czym jest prawo wyborcze?
Prawo wyborcze dotyczy możliwości wybierania i bycia wybieranym na urząd Prezydenta RP, na stanowiska posłów i senatorów czy radnych. Mianem tym można określić także wszystkie przepisy prawa i normy prawne, które regulują proces wyborów. W naszym kraju prawo wyborcze regulowane jest na mocy aktualnych przepisów Kodeksu wyborczego. Kodeks ten wszedł w życie z dniem 1 sierpnia 2011 roku.
Rozróżnienie na czynne i bierne prawo wyborcze zostało dokonane na gruncie przepisów ustawy Kodeks wyborczy, w rozdziale 2, który zatytułowany jest właśnie Prawo wyborcze.
Czynne prawo wyborcze – co to takiego?
Czynne prawo wyborcze przekłada się na prawo obywatela do wybierania. Umożliwia ono udział w głosowaniu i oddawanie głosu na dowolnego kandydata. Jeśli masz czynne prawo wyborcze, w dniu wyborów możesz iść do swojej komisji wyborczej i po weryfikacji tożsamości otrzymasz kartę do głosowania, a Twój poprawnie oddany głos będzie brany pod uwagę przy ustalaniu wyników.
Zgodnie z art. 10 § 1. Kodeksu wyborczego obywatele dysponujący czynnym prawem wyborczym mogą głosować i wybierać kandydatów w wyborach do:
- organów stanowiących przedstawicielstwo państwowe, tj. do Sejmu, Senatu, na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej lub do Parlamentu Europejskiego;
- organów samorządu terytorialnego, tj. na urząd wójta, do rady gminy, rady powiatu czy sejmiku województwa.
Jeśli dana osoba ma czynne prawo wyborcze, to oznacza, że może brać udział w referendach.
Bierne prawo wyborcze
Natomiast bierne prawo wyborcze to prawo kandydatów na dany urząd. Jest ono prawem do kandydowania czy też prawem do wybieralności. Osoba mająca bierne prawo wyborcze bierze lub może brać udział w wyborach w roli kandydata na określone stanowisko. Jeśli wyborcy oddadzą na nią odpowiednio dużą liczbę głosów, uzyska to stanowisko, np. dostanie mandat posła na Sejm czy senatora.
Czynne i bierne prawo wyborcze – czym się różnią?
Czynne i bierne prawo wyborcze dotyczą kwestii głosowania w wyborach i kandydowania w nich. Jednak istnieją fundamentalne różnice między nimi. O ile większość pełnoletnich osób ma czynne prawo wyborcze, o tyle bierne może przysługiwać np. osobie po 30. czy 35. roku życia. Mających czynne prawo wyborcze jest więcej niż tych, które dysponują prawem do kandydowania i korzystają z niego.
Kto posiada czynne i bierne prawo wyborcze?
Czynne prawo wyborcze jest jednym z podstawowych praw obywatelskich. Przysługuje osobom, które:
- najpóźniej w dniu wyborów ukończyły 18 lat,
- nie mają sądownie orzeczonego odebrania im prawa wyborczego wyrokiem sądu lub Trybunału Stanu,
- nie są ubezwłasnowolnione.
W Polsce bierne i czynne prawo wyborcze mają obywatele RP, którzy są pełnoletni, ale muszą też spełniać dodatkowe warunki. Prawo bycia kandydatem w wyborach, czyli bierne prawo wyborcze kandydatów do Sejmu, mają osoby, które najpóźniej w dniu wyborów ukończyły 21 lat. Taki sam wymóg obowiązuje w przypadku kandydowania do Parlamentu Europejskiego. Dodatkowo jednak w takich wyborach kandydat powinien od co najmniej 5 lat mieszkać na stałe na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej.
Wystarczy bycie pełnoletnim, by kandydować do rady gminy, powiatu czy sejmiku województwa, ale trzeba na stałe mieszkać na terenie danej gminy. Kandydaci na stanowisko wójta, burmistrza lub prezydenta miasta muszą mieć ukończone 25 lat, ale nie jest wymagane zamieszkiwanie na terenie danej gminy.
Jeśli chodzi o kandydowanie do Senatu RP, to bierne prawo wyborcze będzie dotyczyło obywateli w wieku od 30 lat. Prawo do kandydowania na urząd Prezydenta RP przysługuje osobom, które mają ukończone najpóźniej w dniu wyborów 35 lat.
Bierne prawo wyborcze nie przysługuje osobom skazanym prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu bądź też za umyślne przestępstwo skarbowe. Nie mogą też mieć sądownego orzeczenia stwierdzającego utratę prawa wybieralności.